Llywodraethwyr Ysgol

Beth mae Corff Llywodraethu (CLl) yn ei wneud?

Yr ateb syml yw ei fod yn estyn cefnogaeth o ran gwaith yr ysgol. Mae’n cyflwyno safbwynt sy’n wahanol i safbwynt y staff, a gall helpu’r ysgol i gynllunio i’r dyfodol ynghyd â chadw golwg ei bod yn gwneud yr hyn mae’n dweud ei bod yn ei wneud. Hefyd mae’n helpu i gloriannu effeithiolrwydd gweithgareddau’r ysgol. Yn gryno mae’n gweithredu fel cyfaill beirniadol.

Ond yr hyn nad yw Corff Llywodraethu yn ei wneud yw ymwneud â chynnal yr ysgol o ddydd i ddydd. Mae’n rhaid ichi ddeall yn bendant taw cyfrifoldeb y Pennaeth yw hyn. Er ei bod yn bosibl fod gan aelodau o’r CLl sgiliau y gallen nhw eu defnyddio i gefnogi’r ysgol e.e. o ran materion cyllid neu iechyd a diogelwch, mae’n holl bwysig nad yw’r llywodraethwyr yn dweud wrth y staff sut mae gwneud eu gwaith. Er ei bod yn debygol fod gennym ni oll syniad ynghylch beth sy’n gwneud athro neu athrawes dda, nid yw llywodraethwyr yn ymhél â barnu athrawon. Rôl y CLl yw sicrhau bod trefniadau ar waith i alluogi’r Pennaeth a’r uwch-staff i fonitro sut mae’r staff yn perfformio.

Pam y mae gan ysgolion gyrff llywodraethu?

Yr ateb syml yw eu helpu i gyflawni eu cenhadaeth: sef rhoi’r addysg orau posibl i’w disgyblion. Gall corff llywodraethu wneud hyn drwy’r canlynol:

• helpu’r ysgol i osod safonau o’r radd flaenaf drwy gynllunio ar gyfer dyfodol yr ysgol a thrwy bennu targedau o ran gwella’r ysgol
• bod yn wir ffrind i’r ysgol, a hynny drwy’r tew a’r tenau, gan gynnig cefnogaeth, cyngor a her i’r ysgol
• herio’r ysgol i ymdrechu’n barhaus i wella popeth y mae’n ei wneud
• monitro’r cynnydd o ran y cynlluniau i ddatblygu’r ysgol a monitro effaith y cynlluniau hynny
• helpu’r ysgol i ymateb i anghenion y gymuned a sicrhau bod yr ysgol yn fwy atebol i’r cyhoedd am yr hyn mae’n ei wneud.

Hefyd mae rhai grymoedd a dyletswyddau penodol iawn. Dyma restr o rai o’r meysydd pwysicaf o ran cylch gwaith llywodraethwyr:

• Safonau – sicrhau bod ymagwedd strategol a threfnus at hyrwyddo safonau uchel o ran cyrhaeddiad addysgol.
• Targedau – pennu targedau priodol ar gyfer cyrhaeddiad y disgyblion a monitro’r canlyniadau mewn perthynas â’r targedau.
• Polisïau –penderfynu sut, mewn modd strategol eang, y dylid cynnal yr ysgol.
• Cyllid –penderfynu sut i wario’r gyllideb a bennwyd i’r ysgol a monitro’r gwariant.
• Staffio –penderfynu ar nifer y staff ac ar y polisi cyflogau, a gwneud penderfyniadau ynghylch cyflogau’r staff.
• Penodiadau –penodi’r Pennaeth a’r Dirprwy a staff eraill.
• Disgyblaeth –cytuno ar weithdrefnau ar gyfer ymddygiad y staff ac ar gyfer disgyblu.
• Gweithredu ar ôl arolygiad – llunio cynllun gweithredu ar ôl arolygiad.
• Cwynion – gweler isod.

Yn ogystal, mewn Ysgolion Gwirfoddol a Gynorthwyir, mae’r llywodraethwyr yn gyfrifol am addysg grefyddol, addoli ar y cyd, derbyn disgyblion, yr adeiladau a chyflogi’r staff.

Dylai fod yn gysur gwybod taw prin yw’r penderfyniadau y byddai’n rhaid i Gorff Llywodraethu eu gwneud heb gyngor y Pennaeth.

Mae’n bwysig iawn pwysleisio:

1. bod gan lywodraethwyr gyfrifoldeb ar lefel llunio polisi ond nid o ran gweithredu’r ysgol o ddydd i ddydd
2. bod yr awdurdod gan y Corff Llywodraethu yn ei grynswth; nid oes gan y llywodraethwr unigol rym i wneud penderfyniadau na gweithredu
3. cyn gynted ag y gwneir penderfyniad, bod llywodraethwr yn derbyn y cyfrifoldeb ar y cyd a ddaw yn sgil bod yn llywodraethwr, hyd yn oed os oedd y penderfyniad yn un roedd y llywodraethwr wedi dadlau yn ei erbyn.

Cwynion

Mae pob Corff Llywodraethu wedi mabwysiadu Polisi Cwynion ar gyfer ei ysgol. Mae’n rhaid i bawb gydymffurfio â’r Polisi hwn, gan gamu ymlaen drwy Gamau 1 (lefel athro/athrawes) a 2 (lefel y Pennaeth), cyn y gall Corff Llywodraethu ymwneud â’r mater (Cam 3). Pan fo cwyn yn cyrraedd Cam 3 y broses, bydd angen i bwyllgor cwynion y Corff Llywodraethu gyfarfod i ystyried pryderon yr achwynydd.

Mae’n bwysig nodi na all Cyrff Llywodraethu na llywodraethwyr unigol fod yn gysylltiedig ag ymwneud â phryderon neu gwynion tan y cam priodol yn y Polisi Cwynion (Cam 3).

Er mwyn cyflwyno cwyn ffurfiol, dylai aelod o’r cyhoedd gysylltu â’r ysgol a gofyn am gael copi o’i Pholisi Cwynion, os nad yw ar gael ar wefan yr ysgol.