Presenoldeb Ysgolion a Lles Disgyblion

Cymorth EBSA

Mae'n bwysig nodi na fydd pob unigolyn sy'n dangos diffyg presenoldeb neu orbryder yn profi EBSA.

Beth yw EBSA?

Defnyddir dulliau osgoi ysgol ar sail emosiynol (EBSA) i ddisgrifio plant a phobl ifanc sy'n ei chael hi'n anodd mynychu'r ysgol oherwydd ffactorau emosiynol, yn bennaf teimladau o ofn a phryder. Gall y ffactorau hyn arwain at gyfnodau hir o absenoldeb o’r ysgol. Mae’n bwysig rhoi cymorth ar waith cyn gynted â phosibl, oherwydd po hiraf na eir i’r afael â’r pryderon, y mwyaf anodd y gall fod i newid ymddygiadau osgoi. Mae tua 1-5% o bobl ifanc allan o'r ysgol oherwydd EBSA. Fodd bynnag, mae’r llenyddiaeth yn awgrymu nad yw'n hysbys eto pa mor gyffredin ydyw, a gall fod disgyblion sydd yn yr ysgol ond nad ydynt efallai'n mynychu pob gwers.

Arwyddion EBSA

Efallai y byddwch yn sylwi ar rai newidiadau ymddygiad neu ffisiolegol yn y plant a phobl ifanc a all fod yn arwyddion o EBSA. Gall y rhain fod yn arbennig o amlwg ar nosweithiau Sul a chyn ysgol.

Gallai'r rhain gynnwys y canlynol:

• Poeni sy'n cynyddu pan fyddant ar fin mynychu'r ysgol.
• Mynegi meddyliau neu bryderon negyddol am yr ysgol, e.e. ymdopi â gwaith ysgol, cael eu barnu gan athrawon neu gyfoedion, bod yn wahanol i bawb arall, rhywbeth drwg yn digwydd yn yr ysgol y mynychir ganddynt ac ati.
• Symptomau corfforol fel cur pen neu boen stumog.
• Symptomau gorbryder fel pendro, cyfog, crynu, cyfradd curiad y galon uwch, gloÿnnod byw yn eu stumog, canu yn y clustiau ac ati.
• Cael trafferth cysgu yn y nos a chodi o'r gwely yn y bore.
• Tynnu sylw neu anawsterau canolbwyntio.
• Gall ymddangos yn fyr dymer neu'n ofnus, yn enwedig wrth drafod ysgol.

Gorbryder ac EBSA

Mae gorbryder yn ymateb ffisiolegol i fygythiad posibl a gall deimlo'n eithaf brawychus. Mae angen i ni gefnogi ein plant a phobl ifanc i adnabod arwyddion cynnar gorbryder a datblygu technegau neu strategaethau ymlacio fel y gallant reoli eu teimladau.

Gall ychydig o orbryder neu straen fod yn beth cadarnhaol gan ei fod yn ein hysgogi i wneud pethau fel paratoi ar gyfer arholiad. Rydym mewn gwirionedd yn perfformio'n well pan fyddwn yn profi rhywfaint o her gan ei fod yn ein gwneud yn fwy effro ac rydym yn canolbwyntio'n fwy ar dasgau. Fodd bynnag, pan fo’r her yn drech na’n gallu i ymdopi, a’r gorbryder yn cynyddu i’r pwynt ein bod yn teimlo wedi’n llethu, mae hyn yn amharu ar ein meddwl a’n gallu i resymu’n rhesymegol ac ymdopi â’r heriau y mae bywyd yn eu taflu atom. Mae hon yn effaith gronnus ac yna gall gymryd dim ond un rhwystr i'n ‘bwrw dros y dibyn’ i bwynt lle rydym yn teimlo wedi ein llethu ac yn methu ag ymdopi.

Gall pobl brofi gorbryder mewn gwahanol ffyrdd. Gellir profi'r teimladau canlynol yn unigol neu ar yr un pryd:

• Yn benysgafn, pen-dro, neu'n methu canolbwyntio
• Gwelediad twnnel
• Bochau yn cochi
• Ceg sych
• Anhawster anadlu/llyncu
• Cyhyrau llawn tyndra
• Calon yn carlamu
• Chwysu, teimlo fel taflu i fyny, dolur rhydd
• Glöynnod byw yn y stumog
• Yr angen i droethi
• Crynu
• Traed yn aflonydd

Pan fydd gorbryder ac EBSA yn gysylltiedig, mae’r person ifanc yn debygol o brofi meddyliau pryderus ac ofnus ynghylch mynychu’r ysgol neu’r gallu i ymdopi â gwaith ysgol. Mae hyn yn arwain plant a phobl ifanc i geisio osgoi'r teimladau a'r sefyllfa lethol sy'n achosi'r gorbryder a byddant yn encilio, o bosibl trwy wrthod paratoi ar gyfer yr ysgol / gadael y cartref neu beidio â mynd i mewn i'r ysgol. Gallai plant a phobl ifanc hefyd gyflwyno ymddygiadau gelyniaethus er mwyn nid yn unig osgoi’r sefyllfa ond teimlo bod ganddynt rywfaint o reolaeth dros sefyllfa sydd ‘allan o reolaeth’ yn gyfan gwbl (Thambirajah ac eraill, 2008). Mae osgoi meddwl am yr ysgol neu ei mynychu yn debygol o leihau gorbryder a chreu ymdeimlad o ryddhad, a all arwain at gylch sy’n cynnal EBSA dros amser, fel y disgrifir ymhellach isod.

Cylch EBSA yw'r syniad y gallai teimladau pryderus plant a phobl ifanc am yr ysgol arwain at fwy o achosion o osgoi mynd i’r ysgol. Gall hyn fod oherwydd meddyliau negyddol am yr ysgol a gallu'r plant a phobl ifanc i ymdopi, gan arwain o bosibl at osgoi'r sefyllfa sy’n peri’r gorbryder, a'r rhyddhad a deimlir o ganlyniad. Gallai’r gostyngiad uniongyrchol posibl mewn gorbryder hefyd arwain at fwy o achosion o osgoi mynd i’r ysgol, gan atgyfnerthu’r teimladau pryderus sy’n gysylltiedig â mynd i’r ysgol.

O ganlyniad i’r cylch hwn, gall y plant a phobl ifanc hefyd brofi anawsterau ychwanegol: gall osgoi ysgol arwain at fod ar ei hôl hi gyda gwaith ysgol, colli ffrindiau, a chynyddu unigedd. Yn ei dro, gall hyn gynyddu'r gorbryder a deimlir o amgylch yr ysgol a phwysleisio'r gweithgareddau pleserus sydd ar gael gartref, gan felly leihau cymhelliant y plant a phobl ifanc i fynychu'r ysgol.

Awtistiaeth ac EBSA

Mae'n bwysig nodi na fydd pob unigolyn ag awtistiaeth yn profi EBSA.

Mae teimladau o bryder yn cael eu hystyried yn gyffredin fel rhan annatod o awtistiaeth. Gall gorbryder waethygu yn ystod blaenlencyndod, wrth i blant wynebu rhyngweithio cymdeithasol cynyddol gymhleth ac yn aml yn dod yn fwy ymwybodol o'u gwahaniaethau a'u hanawsterau rhyngbersonol. Gall y byd ymddangos yn anrhagweladwy iawn ac yn lle dryslyd i bobl ag awtistiaeth. Yn ogystal, mae'n bosibl y gallai bod allan o'r ysgol ddod yn drefn newydd i'r person ifanc. Gallai’r awydd i gynnal y drefn hon arwain at y person ifanc yn treulio mwy o amser allan o’r ysgol. Gall gwahaniaethau prosesu synhwyraidd hefyd gyfrannu at deimladau o EBSA ar gyfer pobl ifanc ag awtistiaeth.

 

Diolchiadau i awdurdod lleol Conwy a Chanllaw EBSA Gorllewin Sussex