Hunanasesiad Blynyddol 2023-24

SA1 - Amcanion Llesiant (parhau)

SA1.7 - Byddwn yn cefnogi’r Gymraeg o fewn cymunedau a thrwy ysgolion

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

  • Daw llawer o’r wybodaeth yn yr adran hon o fersiwn ddrafft o Adroddiad Blynyddol Safonau’r Gymraeg 2023-24.Bydd hyn yn cael ei ystyried gan y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Corfforaethol yn ei gyfarfod ym mis Medi 2024, ac yn cael ei fabwysiadu ar ôl hynny.Byddai'r adroddiad hwn yn cael ei gytuno fel arfer yn gynharach yn y flwyddyn ond mae wedi cael ei ohirio oherwydd protocolau etholiad lle cafodd cyfarfodydd safonol eu canslo neu eu gohirio tan ar ôl yr etholiad cyffredinol.  Mae Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg wedi ymestyn ein dyddiad cau ar gyfer cyhoeddi. 
  • Mae nifer y galwadau i ganolfan gyswllt y cyngor wedi gostwng o gymharu â 2022-23, ond mae nifer y galwadau Cymraeg wedi gostwng ychydig yn fwy sydyn (i lawr 12%) na nifer y galwadau Saesneg (i lawr 9%).
  • Mae’r amser y mae’n rhaid i gwsmeriaid aros am ymateb wrth ffonio canolfan gyswllt y cyngor wedi cynyddu ar gyfer y Gymraeg a’r Saesneg ers 2022-23, gyda’r rhai sy’n ffonio’r llinell Gymraeg bellach yn aros am 31 eiliad ar gyfartaledd (5 eiliad ychwanegol) a galwyr i'r llinell Saesneg yn aros 45 eiliad ar gyfartaledd (4 eiliad ychwanegol). Mae amser ymateb y llinell Gymraeg yn well na'r llinell Saesneg.  Mae'r amseroedd aros hyn o fewn y targed gwasanaeth ar gyfer 2023-24, sef i alwadau gael eu hateb o fewn dwy funud ar gyfartaledd. Roedd y targed cyffredinol yn berthnasol i giwiau Cymraeg a Saesneg. 
  • Mae nifer defnyddwyr y wefan Saesneg yn parhau i dyfu (cynnydd o 4%), tra bod niferoedd defnyddwyr y wefan Gymraeg wedi gostwng ychydig (gostyngiad o 1%).
  • Mae’r defnydd o wasanaeth Fy Nghyfrif y cyngor yn parhau i dyfu ar gyfer y cyfrifon Cymraeg a Saesneg. Mae nifer y cwsmeriaid sy’n cofrestru ar gyfer Fy Nghyfrif ac i dderbyn cyfathrebiadau Fy Nghyfrif trwy gyfrwng y Gymraeg yn tyfu’n gyflymach na’r Saesneg (cynnydd o 62% yn y Gymraeg o’i gymharu â 41% yn Saesneg).
  • Mae diddordeb yn nhudalen Facebook Gymraeg y cyngor yn parhau i dyfu, gyda nifer y dilynwyr yn cynyddu 29% o 309 yn 2022/23 i 400 yn 2023/24. Mae diddordeb wedi parhau i gael ei hybu trwy roi sylw i orymdaith Dydd Gŵyl Dewi, hyrwyddiadau Dydd Shwmae a straeon newyddion addysg Gymraeg.
  • O gymharu â 2022-23, mae cyfieithiadau ysgrifenedig o bob hyd yn 2023-24 wedi aros ar lefel debyg. 
  • Mae rhai methiannau yn parhau yn y broses o gynnal Asesiadau Effaith Integredig (dyma ddogfen sy’n cefnogi gwneud penderfyniadau), sydd â goblygiadau i’r Gymraeg ac yn ehangach. Yn ystod 2024/25, byddwn yn adolygu’r broses o gynnal Asesiadau Effaith Integredig i’w gwneud yn fwy effeithiol a symlach.  Mae’r adolygiad hwn mewn ymateb i nifer o ffactorau, gan gynnwys canllawiau a gyhoeddwyd gan Gomisiynydd y Gymraeg mewn perthynas â chanfyddiadau tribiwnlys diweddar yn ymwneud â safonau llunio polisi.
  • Mae lefelau sgiliau Cymraeg ar draws y sefydliad (ac ysgolion) yn aros yr un fath i raddau helaeth (868 ar Lefel 1 neu’n uwch yn 2023-24 o gymharu ag 899 ar Lefel 1 neu uwch yn 2022-23, a 170 ar Lefel 3/4 yn 2023-24 o gymharu â 179 ar Lefel 3/4 yn 2022-23).
  • Er bod nifer y gweithwyr a gwblhaodd hyfforddiant iechyd a diogelwch trwy gyfrwng y Gymraeg wedi mwy na dyblu, o 66 yn 2021-22 i 152 yn 2022-23, bu gostyngiad (38%) yn nifer y gweithwyr a gwblhaodd hyfforddiant iechyd a diogelwch drwy gyfrwng y Gymraeg yn 2023-24 o gymharu â 2022-23.  Gall y gostyngiad hwn fod oherwydd llawer o ffactorau, gan gynnwys amseriad adnewyddu cyrsiau gorfodol, ee bob tair blynedd.
  • Mae ailddarparu'r rhaglen ddysgu Cymraeg Gwaith, mewn partneriaeth â’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, wedi ysgogi cynnydd yn nifer y gweithwyr sy’n manteisio ar gyfleoedd dysgu Cymraeg, o 118 yn 2022-23 i 203 yn 2023-24. 
  • Mae dynodiadau gofynion Cymraeg ar gyfer swyddi a hysbysebwyd wedi aros yn ddigyfnewid i raddau helaeth ers 2021-22, ac ar hyn o bryd mae 8% o swyddi yn nodi bod y Gymraeg yn hanfodol, 75% fod y Gymraeg yn ddymunol, 1% fod y Gymraeg i’w dysgu adeg penodi, ac 17% nad oes angen y Gymraeg.
Addysg
  • Yn dilyn ymgynghoriad ar Fil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2023, mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi Bil y Gymraeg ac Addysg newydd yn ddiweddar, gyda’r nod o roi cyfle teg i bob plentyn yng Nghymru siarad Cymraeg yn annibynnol ac yn hyderus, beth bynnag fo’i gefndir neu ei gefndir addysg.  Bydd Aelodau’r Senedd bellach yn craffu ar fanylion y Bil. Bydd cymorth i ysgolion yn cynnwys gweithio gyda’r sector i gynyddu nifer y staff sy’n gallu gweithio drwy gyfrwng y Gymraeg, datblygu sgiliau iaith y gweithlu presennol, a darparu deunyddiau dysgu Cymraeg.
  • Mewn perthynas â’r Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg, mae’r targed trosfwaol o gynyddu nifer y plant ym Mlwyddyn 1 sy’n cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg wedi parhau i gael ei gyrraedd.  Fel ym mlwyddyn sylfaen 2020, roedd 292 (22.8%) o blant yn bodloni’r maen prawf hwn.  Yn 2023/24, roedd hyn wedi cynyddu i 333 (28.2%).  Gosodir hyn yng nghyd-destun y gostyngiad yn y boblogaeth disgyblion, hy gostyngiad o 100 o ddisgyblion rhwng 2020 a 2024. Gweler Tystiolaeth – Disgyblion Blwyddyn 1 Cyfrwng Cymraeg (Ffynhonnell: CYBLD).
  • Mae’r gwaith i adeiladu ein hysgol gynradd cyfrwng Cymraeg newydd ym Mhenfro bellach wedi’i gwblhau, gyda’r ysgol yn dod yn weithredol ym mis Medi 2024.  Mae Ysgol Gymraeg Bro Penfro wedi’i darparu o fewn y gyllideb ac o fewn y rhaglen a dyma ysgol carbon sero net gyntaf Sir Benfro.  Rhagwelir y bydd yr ysgol yn derbyn dros 140 o blant yn ei blwyddyn gyntaf o weithredu, a bydd hyn yn darparu dull sylweddol o gyfrannu at dargedau’r cyngor yn ei Gynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg.
  • Mae sicrhau bod darpariaeth addysg cyfrwng Cymraeg yn hygyrch i holl blant Sir Benfro yn un o amcanion allweddol y Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg.  I'r perwyl hwn, mae'r cabinet wedi penderfynu ymestyn dalgylchoedd Ysgol Croes-goch, Ysgol Brynconin ac Ysgol Maenclochog.  Yn ogystal, mae’r cabinet wedi cymeradwyo ehangu dalgylch Ysgol Bro Penfro, hy i gyd-fynd ag agor yr ysgol newydd, a bydd hyn yn sicrhau bod holl blant de-orllewin y sir yn gallu cael addysg cyfrwng Cymraeg.
  • O ran y Gymraeg yn benodol, bydd llwyfan ymarfer adalw Meistroli, sydd wedi’i ddatblygu ar y cyd â Phrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant, yn barod erbyn mis Medi 2024.  Bydd hyn yn darparu cymorth cryf ar gyfer sgiliau gwrando a llafaredd Cymraeg disgyblion.  Bydd cymorth cyfatebol ar gyfer sgiliau darllen ac ysgrifennu Cymraeg yn cael ei ddarparu trwy lwyfan adalw Carousel Learning.
Addysg ieuenctid a chymunedol
  • Mae cynnydd sylweddol wedi'i wneud i ddatblygu darpariaeth Cymraeg Gwaith gynaliadwy, gyda chytundeb adran dysgu a datblygu’r Adnoddau Dynol i gynnwys rhagflas ar y Gymraeg / Cymraeg ragarweiniol yn y broses sefydlu corfforaethol. Mae angen gwreiddio hyn wrth symud ymlaen.
  • Mae dosbarthiadau Cymraeg Gwaith wedi parhau a dosbarthiadau blasu wedi'u cyflwyno i staff derbynfa.
  • Rydym wedi datblygu partneriaethau cynaliadwy gyda'r trydydd sector i ehangu a gwella'r ystod o ddarpariaeth gwasanaethau ieuenctid cymunedol, gan hyrwyddo amrywiaeth a'r Gymraeg. Mae nifer o weithdai a gweithgareddau ar y cyd wedi eu cyflwyno trwy ein partneriaeth gyda Menter Sir Benfro. Mae angen gwreiddio hyn flwyddyn ar ôl blwyddyn wrth symud ymlaen.

 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod? 

Addysg

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut? 

  • Nid yw’r Gymraeg yn Sir Benfro eto mewn sefyllfa i chwarae ei rhan i gyfrannu at filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.  Er mwyn gwella defnydd o’r Gymraeg yn Sir Benfro, byddwn yn parhau i gyflwyno Safonau’r Gymraeg ac yn cyflawni ein Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg, ac rydym wedi bod yn llwyddiannus yn ein cais i gynnal yr Eisteddfod Genedlaethol yn 2026, a fydd yn hyrwyddo’r Gymraeg a diwylliant Cymru.
  • Defnyddio’r cymorth a’r arweiniad a ddarperir drwy Raglen Hybu Cydymffurfiaeth (yn agor mewn tab newydd) Swyddfa Comisiynydd y Gymraeg, sy’n rhedeg yn ystod 2024/25, i gefnogi a chynnal lefelau cydymffurfio a gwelliannau.
  • Addysg: Ystyried newidiadau pellach i ddalgylchoedd lle bo'n berthnasol.
  • Ymateb i ofynion sy’n deillio o Fil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) newydd.
  • Adleoli Cylch Meithrin Arberth i safle'r ysgol wrth aros am grant cyfalaf.
  • Sefydlu ysgol gynradd Gymraeg newydd ar gyfer ardal Aberdaugleddau.
  • Archwilio ymhellach newid categorïau iaith ysgolion dwy ffrwd presennol, ac ysgolion cyfrwng Saesneg lle bo'n briodol.

 

SA1.8 - Byddwn yn canolbwyntio adnoddau ar ddarparu gwasanaethau craidd megis priffyrdd, gwastraff ac ailgylchu, diogelu’r cyhoedd, a hamdden a diwylliant sy’n cyfrannu at ansawdd bywyd cymunedau, gan sicrhau bod preswylwyr yn byw mewn cymdogaethau sy’n lân, yn wyrdd, yn ddiogel ac yn llawn bywyd

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

Mae nifer o'r diweddariadau hyn yn croesgyfeirio ag SA1.5

Yr amgylchedd
  • Mae prosiect Parc Eco Sir Benfro wedi symud ymlaen yn dda yn 2023/24, gyda’r gwaith adeiladu yn ei gamau olaf ar ddiwedd y flwyddyn ariannol. Mae'r Parc Eco yn disodli'r cyfleuster gwastraff ac ailgylchu interim ym Mhorthladd Penfro. Mae'r symud i'r Parc Eco i fod i ddigwydd yn 2024/25.
  • Am y bedwaredd flwyddyn yn olynol, bydd y cyngor yn rhagori ar darged ailgylchu Llywodraeth Cymru ar gyfer Cymru o 64%. Ar gyfer tri chwarter cyntaf 2023/24, roedd perfformiad ailgylchu cyfartalog Sir Benfro tua 72%.
  • Bu cynnydd mewn achosion o dipio anghyfreithlon yn 2023-24 o’i gymharu â 2022-23, yn bennaf oherwydd cynnydd mewn gwastraff wedi’i dipio’n anghyfreithlon mewn bagiau. Yn ystod y cyfnod hwn, bu symudiad sylweddol i gasglu deunyddiau ailgylchadwy sydd wedi’u gwahanu yn y tarddle a symud i gasgliadau gweddilliol bob tair wythnos i’r 4% o aelwydydd sy’n cael gwasanaeth casglu cymysg o hyd, hy fflatiau a stadau tai. Mae gwaith wedi'i wneud gyda'r contractwr troseddau amgylcheddol i ddechrau gwaith amgylchedd tipio anghyfreithlon, ar y cyd â gwaith addysg a chydymffurfio a wnaed gan y cynghorwyr amgylchedd lleol, i wella hyn.
  • Mae gwasanaeth gwastraff masnach newydd wedi’i ddatblygu a’i gyflwyno’n raddol yn unol â Rheoliadau Ailgylchu yn y Gweithle Llywodraeth Cymru, gan alluogi busnesau ledled Sir Benfro i wahanu deunyddiau ailgylchu. Mae hyn yn ychwanegol at gychwyn prosiect cronfa fenter yn ymwneud â chydymffurfio â dyletswydd gofal busnesau, gan gynnwys cartrefi gwyliau ar draws Sir Benfro.
  • Mae ein harolwg glanhau strydoedd 2023-24 wedi canfod bod 98% o strydoedd wedi cael gradd B neu uwch, a ystyrir yn gyffredinol yn lefel dderbyniol o lanweithdra gan aelodau’r cyhoedd.  Canran Cymru gyfan o strydoedd gradd B ac uwch oedd 95.68%, felly mae perfformiad y cyngor yn uwch na chyfartaledd Cymru.  Y graddau a ddyfarnwyd ar gyfer sbwriel i gyfrifo sgôr glendid cyffredinol ar gyfer y sir oedd 70.6, gan ragori ar y Dangosydd Glendid Cymru Gyfan o 69.41.
Seilwaith
  • Mae’r cyngor wedi cynnal terfyn cyflymder rhagosodedig Llywodraeth Cymru o 20mya ar ffyrdd cyfyngedig, a ddaeth i rym ar 17 Medi 2023. Cynhaliwyd ymgynghoriad cyhoeddus rhwng 17 Mai a 7 Mehefin 2023, yn gofyn am adborth ar 27 o ‘eithriadau’ arfaethedig i’r terfyn cyflymder 20mya. Ar 3 Gorffennaf 2023, cytunodd y cabinet y dylid gwneud eithriadau ond gyda mân newidiadau i adlewyrchu adborth y cyhoedd.  Bu cryn wthio’n ôl yn genedlaethol yn erbyn y fenter hon a bydd Llywodraeth Cymru yn darparu canllawiau newydd i awdurdodau lleol i fynd i’r afael â rhai o’r pryderon hyn.
  • Mae Sir Benfro yn arwain ym maes addasu arfordirol, ac mae gwaith sylweddol wedi’i wneud yn 2023/24 ar gyfer cynlluniau addasu arfordirol. Ar gyfer Cynllun Addasu Arfordirol Niwgwl, roedd Asesiad o’r Effaith Amgylcheddol yn cael ei baratoi’n derfynol ar ddiwedd y flwyddyn ariannol, cyn yr ymgynghoriad cyn ymgeisio, a bydd yn cael ei gyflwyno i Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro erbyn diwedd 2024. Roedd ymgysylltu â thirfeddianwyr, perchnogion busnes a’r cyhoedd yn parhau ar ddiwedd 2023/24, gan gynnwys camau olaf yr astudiaethau ecoleg. Her sylweddol i gynlluniau addasu arfordirol parhaus yw’r angen i ddarbwyllo pobl o’r rheidrwydd i fynd i’r afael â’r mater, fel y gwelir gan y pryderon a’r gwthio’n ôl yr ydym wedi’u profi mewn ardaloedd fel Niwgwl ac Amroth.
  • Cymeradwywyd y Strategaeth Toiledau Lleol gan y cabinet ar 24 Ebrill 2023, gyda’r nod o gefnogi’r ddarpariaeth o doiledau cyhoeddus yn Sir Benfro wrth adlewyrchu’r sefyllfa ariannol anodd y mae’r sir yn ei hwynebu. Yn dilyn pryderon a godwyd gan y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Polisi a Cyn-benderfyniadau, ailgymeradwywyd y Strategaeth Toiledau Lleol gan y cabinet ym mis Mai 2023, gan roi disgresiwn i swyddogion barhau i ariannu cyfleusterau lle'r oedd trafodaethau gyda sefydliadau partner yn parhau. Mae’r Strategaeth Toiledau Lleol yn nodi cynllun y cyngor i ddiwallu anghenion presennol ac yn y dyfodol am doiledau cyhoeddus, gan flaenoriaethu pwysigrwydd: argaeledd cyllid; lefelau defnydd; yr effaith ar dwristiaeth; agosrwydd at opsiynau eraill; darpariaeth i'r anabl; yr effaith ar yr economi; amlder camddefnydd; a chyflwr yr eiddo.
  • Ym mis Rhagfyr 2023, gofynnwyd i'r cabinet ystyried chwe chais eithrio a dderbyniwyd gan gynghorau tref a chymuned, a nododd eu bod yn cael eu heffeithio’n anghymesur yn ariannol yn sgil cau toiledau. Cytunwyd y byddai rhai cyfleusterau yn cael eu cau oni fai bod cyllid arall yn cael ei ganfod erbyn 8 Ebrill 2024, er y bu cynnydd mwy cadarnhaol mewn rhai o’r rhain, megis Caeriw (yn cael ei ariannu am flwyddyn gan y cyngor cymuned, yn aros am wybodaeth os bydd cyllid yn parhau wrth fynd ymlaen), Trewyddel (yn destun proses o drosglwyddo ased cymunedol (prydles o 125 mlynedd) gydag ychydig o oedi oherwydd gofynion y gofrestrfa tir), De Niwgwl (cytunwyd ar brydles tymor byr ar gyfer yr haf hwn a bydd yn brydles dreigl flynyddol wrth fynd ymlaen), a Nolton Haven (cytunwyd ar brydles tymor byr ar gyfer yr haf hwn, mae proses o drosglwyddo ased cymunedol (prydles o 125 mlynedd) yn cael ei rhoi ar waith).
  • Yn 2023/24, roedd gan y cyngor restr o tua 2489.2 km o ffyrdd, 609.5 km o lwybrau troed, 810 o bontydd, 235 o adeileddau cynnal, a 15,756 o oleuadau stryd.
Diwylliant, hamdden a chofrestru
  • Mae atebion yn ymwneud â phyllau sy’n heneiddio yng nghanolfannau hamdden Dinbych-y-pysgod a Phenfro wedi'u datblygu yn 2023/24. Ar 11 Mawrth 2024, cymeradwyodd y cabinet gynnal astudiaeth ddichonoldeb ar gyfer pwll Dinbych-y-pysgod, yn dilyn adroddiad adeileddol a oedd yn nodi y gellir ymestyn oes y pwll am ddeng mlynedd arall neu fwy. Ym Mhenfro, cwblhawyd archwiliad o gyflwr y cyfleuster, a derbyniwyd adroddiad terfynol gydag argymhellion ym mis Ebrill 2024. Mae gwaith dichonoldeb pellach yn mynd rhagddo ar y ddau safle ar adeg ysgrifennu'r adroddiad hwn.
  • Craffwyd ar berfformiad y gwasanaethau hamdden a llyfrgell gan y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Gwasanaethau ym mis Ionawr 2024, a thrwy’r Cerdyn Sgorio Corfforaethol a adolygwyd gan y cabinet ym mis Mawrth 2024. Roedd y defnydd o ganolfannau hamdden yn uwch na’r defnydd yn 2019/20 (cyn COVID-19) yn y flwyddyn 2023/24, ac roedd yr aelodaeth hefyd yn uwch na’r lefelau cyn COVID-19, gyda dros 10,000 o aelodau. Cyfanswm yr ymweliadau misol â llyfrgelloedd yn 2023/24 oedd 348,471, gan ragori’n sylweddol ar y targed o 289,779.
  • Er mwyn cyrraedd targedau effeithlonrwydd ar gyfer gwasanaethau hamdden, mae’r cyngor yn canolbwyntio ar gynyddu defnydd ac incwm yn hytrach na lleihau argaeledd hamdden, ee cwtogi oriau agor.  Mae'r arwyddion cynnar yn dangos bod y dull hwn wedi bod yn gadarnhaol ac rydym yn bwriadu parhau i ehangu aelodaeth ac incwm fel ffordd o gyrraedd targedau arbedion yn y dyfodol.
  • Roedd gwaith ar y gweill i gyflwyno llyfrgell newydd Arberth ar safle’r hen ysgol yn 2023/24. Cymeradwywyd caniatâd cynllunio ar gyfer y safle hwn ym mis Rhagfyr 2020. Ar ddiwedd 2023/24, roedd y llyfrgell newydd wedi'i chwblhau ac ond yn aros am osod gwresogi nwy. Caeodd y llyfrgell yn ei lleoliad blaenorol ym mis Mai 2024, i baratoi ar gyfer agor ar y safle newydd, a drefnwyd ar gyfer Medi 2024.
Diogelu'r cyhoedd
  • Crëwyd cyfres newydd o fesurau perfformiad ar gyfer diogelu’r cyhoedd yn 2023/24, gan gynnwys dangosyddion generig lefel uchel sy’n cofnodi holl elfennau’r gwasanaeth, a chyfres gymaradwy o ddangosyddion tîm. Llwyddwyd i gasglu, dilysu ac adrodd ar ddata ar gyfer chwarter 1 a chwarter 2, ond bu oedi yn ail hanner y flwyddyn oherwydd colli cymorth yr uned fusnes a phroblemau technegol.
  • Dechreuodd gwaith yn 2023/24 i adolygu'r dull brysbennu ac ymateb i geisiadau gwasanaeth ar draws is-adran diogelu’r cyhoedd. Bydd hyn yn sicrhau bod: yr adnoddau sydd ar gael ar draws y gwasanaethau yn cael eu defnyddio yn y ffordd orau; bod tasgau'n cael eu dirprwyo gymaint ag sy'n rhesymol ymarferol; y cytunir ar egwyddorion a meini prawf cyffredin y gellir eu cymhwyso mewn ffordd gyson ar draws y gwasanaeth; bod gan swyddogion fframwaith clir a chyson ar gyfer asesu cwynion a digwyddiadau; a bod penderfyniadau'n cael eu cofnodi'n briodol. Mae gwaith pellach ar hyn wedi'i ohirio hyd nes y bydd strwythurau unedau cymorth busnes newydd yn cael eu sefydlu, ac am eglurhad neu ddatrysiad o faterion capasiti.
  • Yn ystod haf 2023, bu swyddogion iechyd a lles anifeiliaid yn rhan o gyfarfodydd amlasiantaeth amrywiol yn ymwneud â marwolaethau sylweddol mewn adar môr, oherwydd ffliw adar pathogenig iawn. Roedd yn rhaid i swyddogion ystyried y goblygiadau posibl i geidwaid dofednod, ceidwaid heidiau iard gefn a'r rhai sy'n magu adar hela, yn ogystal â chynnal sesiynau briffio a thrafodaethau gyda milfeddygon y llywodraeth ac eraill ar risg y clefyd a'r canllawiau i'w cynnig. Gofynnwyd hefyd i swyddogion diogelu’r cyhoedd ddarparu gwybodaeth am y risg i iechyd dynol ac am gyngor cymesur i'r cyhoedd dros gyfnod y risg uwch hon.

 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod?

Amgylcheddol
Seilwaith
Diwylliant, hamdden a chofrestru
Diogelu'r cyhoedd
  • Cynllun Gwasanaeth Tai, Cynnal a Chadw Adeiladau a Diogelu’r Cyhoedd 2024/25
  • Cerdyn Sgorio Corfforaethol

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut?

Yr amgylchedd
  • Cynnal adolygiad o’r opsiynau sero net a datgarboneiddio, ar y cyd â rheolwyr y fflyd.
  • Parhau i weithio gyda'r contractwr troseddau amgylcheddol i geisio lleihau tipio anghyfreithlon yn 2024/25. 
Seilwaith
  • Parhau i arwain ym maes addasu arfordirol ym mlwyddyn ariannol 2024/25.
  • Parhau i ddatblygu a chynhyrchu’r Cynllun Trafnidiaeth Rhanbarthol, wrth baratoi i’w gymeradwyo ym mis Mehefin 2025. 
Diwylliant, hamdden a chofrestru
  • Dechrau cyflawni gwaith i wella hyd oes pyllau yn Ninbych-y-pysgod a Phenfro.
  • Cynhyrchu asesiad newydd o anghenion llyfrgell a'i ddefnyddio i ddatblygu cynigion cadarn ar gyfer newid tymor byr, canolig a hir.
Diogelu'r cyhoedd
  • Ailddechrau casglu, dilysu ac adrodd ar fesurau perfformiad diogelu’r cyhoedd.
  • Goruchwylio’r gwaith o gyflawni cynllun gweithredu ar gyfer eiddo gwag, a pharhau i ddychwelyd eiddo gwag yn ôl i ddefnydd.

 

SA1.9 - Byddwn yn datblygu strategaeth i leihau tlodi ac anghydraddoldeb

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

  • Mae lleihau tlodi ac anghydraddoldeb yn flaenoriaeth allweddol i'r cyngor a'r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus.  Yn gynnar yn 2022, sefydlodd y cyngor weithgor, dan arweiniad Pennaeth y Gwasanaethau Plant, i ddechrau’r broses o ddatblygu strategaeth tlodi ar gyfer Sir Benfro.  Yn gynnar yn 2023, ehangwyd aelodaeth y grŵp hwn i gynnwys partneriaid amlasiantaeth y Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus.
  • Ffocws y grŵp hwn oedd cynhyrchu strategaeth a chynllun gweithredu a oedd yn seiliedig ar dystiolaeth a chanlyniadau, wedi'u halinio'n briodol â'r rhaglen weinyddu ac a oedd yn ystyried rhwymedigaethau lleol, cenedlaethol a rhyngwladol.
  • Ar ôl cyhoeddi Cynllun Llesiant Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Sir Benfro ym mis Mai 2023, daeth y grŵp hwn yn brif grŵp cyflawni ar gyfer y flaenoriaeth lleihau tlodi ac anghydraddoldebau yn y cynllun.  Dros y 12 mis diwethaf, mae’r grŵp wedi cefnogi ystod eang o waith sy’n canolbwyntio ar yr agenda tlodi.
  • O aeaf 2022-23 ymlaen, mae’r grŵp wedi defnyddio’r cyllid sydd ar gael o nifer o ffynonellau i gefnogi mentrau sy’n canolbwyntio ar dlodi yn Sir Benfro, gan gynnwys darparu cymorth i fanciau bwyd ac i gefnogi’r ymgyrch mannau clyd lleol, sy’n rhan o fenter Cadw’n Gynnes, Cadw’n Iach Sir Benfro.
  • Sefydlwyd menter Cadw’n Gynnes, Cadw’n Iach Sir Benfro ym mis Hydref 2022 ar gyfer trigolion Sir Benfro, i helpu pobl i gysylltu â gwybodaeth, cymorth a gwasanaethau lleol drwy gydol misoedd oeraf y flwyddyn.  Mae’r gwaith hwn wedi’i arwain gan y cyngor a Chymdeithas Gwasanaethau Gwirfoddol Sir Benfro gyda chymorth gan sefydliadau fel Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda a hefyd grwpiau gwirfoddol lleol.  
  • Ar ôl cwblhau strategaeth ddrafft ym mis Gorffennaf 2023, cyhoeddwyd Strategaeth Trechu Tlodi Sir Benfro yn gynnar yn 2024.
  • Mae'r strategaeth yn ystyried y materion â blaenoriaeth y mae pobl y sir yn eu hwynebu wrth brofi caledi, ac yn nodi ffyrdd y gall unigolion helpu i lywio eu hunain tuag at amgylchiadau gwell.
  • Cyhoeddwyd y strategaeth cyn uwchgynhadledd tlodi agoriadol, a gynhaliwyd ym mis Chwefror 2024 yng Ngholeg Sir Benfro ac a oedd yn cynnwys cyfraniadau gan Sefydliad Bevan, National Energy Action, a phrosiect ymchwil lleol yn edrych ar y profiad bywyd o dlodi yn Sir Benfro (dan arweiniad Cymdeithas Gwasanaethau Gwirfoddol Sir Benfro).Roedd yr ymchwil mynd i’r afael â thlodi hon yn rhan annatod o ddatblygiad y Strategaeth Trechu Tlodi.
  • Daeth yr uwchgynhadledd tlodi â thrawstoriad o weithwyr proffesiynol ac arweinwyr lleol o amrywiaeth o sefydliadau ynghyd, ochr yn ochr ag aelodau'r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus, i archwilio atebion i liniaru tlodi yn yr ardal leol.  Amlygodd y digwyddiad yr angen i bawb gydweithio, ar draws y sectorau statudol, gwirfoddol a chymunedol, er mwyn lleddfu effeithiau tlodi.  Gofynnwyd i fynychwyr y digwyddiad ddatblygu eu haddewidion tlodi unigol eu hunain, i ddangos ymdeimlad o gyfrifoldeb a rennir ac i ddangos eu hymrwymiad i wneud gwahaniaeth yn Sir Benfro.
  • Ffilmiwyd fideo hefyd yn y digwyddiad lle mae aelodau’r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus yn rhoi cyflwyniad i waith y bwrdd ac yn esbonio sut, trwy gydweithio â chymunedau, mae’r bwrdd yn gobeithio gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl sy’n byw yn Sir Benfro.
  • Y bwriad yw cynnal uwchgynhadledd tlodi yn flynyddol, i rannu gwersi a phrofiadau, gyda’r nod o ddangos sut y gall gweithredu ar y cyd achosi newid a lleddfu caledi yn Sir Benfro.

 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod?

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut?

  • Adolygu’r Strategaeth Trechu Tlodi yn flynyddol i sicrhau bod y cynnwys yn berthnasol ac yn gyfredol a bod profiadau bywyd pobl yn cael eu hadlewyrchu’n briodol.
  • Ehangu aelodaeth y Grŵp Tlodi, neu sefydlu grŵp ar wahân, fel bod y rhai sydd â phrofiad bywyd o dlodi sy’n hapus i gymryd rhan a darparu eu dirnadaeth yn gallu herio arweinwyr i adolygu a myfyrio ar eu gwaith.
  • Cryfhau aelodaeth y Grŵp Tlodi ymhellach drwy wahodd cynrychiolaeth o ysgolion i’r grŵp – yn aml, staff ysgolion yw’r cyntaf i weld sut mae tlodi’n effeithio ar blant a phobl ifanc yn ein cymunedau.

 

SA1.10 Byddwn yn adeiladu diwylliant o lywodraethu da yn y cyngor er mwyn gwella ymddiriedaeth a hyder yn ein prosesau penderfynu

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

  • Cyd-destun ein hamcan llesiant ar gyfer llywodraethu da yw adroddiad a gyhoeddwyd gan Archwilio Cymru er budd y cyhoedd yn 2022.  Roedd ein hymateb i hyn hefyd yn cynnwys camau gweithredu i fynd i’r afael ag argymhellion a wnaed mewn nifer o adroddiadau allanol a gomisiynwyd tua’r adeg y cyhoeddwyd adroddiad Archwilio Cymru yn 2021-22.
  • Mae cynnydd ar y Cynllun Gwella Llywodraethu Corfforaethol yn cael ei fonitro gan y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio (Ebrill 2023, Gorffennaf 2023, Medi 2023 ac Ionawr 2024) yn ogystal â'r cyngor.  Cwblhaodd Archwilio Cymru gam cyntaf ei adroddiad adolygiad dilynol, a gyhoeddwyd ym mis Gorffennaf 2023, gydag argymhelliad ychwanegol i’r wyth gwreiddiol, sef y dylai ein camau gweithredu fod yn gynaliadwy, a dylem sicrhau y byddant yn cyflawni’r effeithiau a fwriadwyd.  O ganlyniad, diwygiwyd y Cynllun Gwella Llywodraethu Corfforaethol i ddisgrifio sut yr oeddem yn bwriadu asesu effaith ein camau gweithredu a sicrhau ein hunain ein bod yn cyflawni newid cynaliadwy. Cafodd yr adroddiad hwn, a ystyriwyd yn wreiddiol gan y cyngor yn ei gyfarfod ym mis Hydref 2023, ei ddiweddaru a’i gyflwyno i’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio yn ei gyfarfod ym mis Ionawr 2024.  Ystyriwyd y fersiwn ddiweddaraf gan y cyngor yn ei gyfarfod ym mis Mai 2024.
  • Y ffordd orau o fynd i’r afael â llawer o argymhellion Archwilio Cymru oedd drwy ddiwygio ac egluro ein cyfansoddiad. Mabwysiadodd y cyngor gyfansoddiad newydd (ein ‘llyfr rheolau’) yn ei gyfarfod ym mis Hydref 2023.  Mae’r cyfansoddiad newydd yn seiliedig ar y cyfansoddiad enghreifftiol cenedlaethol arfer gorau ac mae wedi’i ddiwygio i adlewyrchu trefniadau penodol Sir Benfro lle bo’n briodol.  Ymgymerwyd â'r gwaith manwl o ddatblygu a diwygio’r cyfansoddiad fesul llinell gan weithgor, a bu'n rhaid cynnal cyfarfodydd hir a gofyn am ymrwymiad enfawr gan swyddogion ac aelodau.  Er nad yw mabwysiadu cyfansoddiad newydd o reidrwydd o ddiddordeb uniongyrchol i'n trigolion, mae'n sail i'r modd y bydd y cyngor yn cynrychioli buddiannau Sir Benfro ac yn gwneud penderfyniadau mewn ffordd agored, dryloyw ac effeithiol.  Mae hefyd yn ymateb uniongyrchol i un o argymhellion Archwilio Cymru.  Mae'r cyfansoddiad yn parhau i esblygu ac mae'r adran ar adnoddau yn cyfeirio at weithgor sydd wedi'i gynnull i edrych ar fireinio pellach.
  • Cafodd y Datganiad Llywodraethu Blynyddol ar gyfer 2022-23 ei ystyried gan y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio ym mis Gorffennaf 2023 a’i fabwysiadu gan y cyngor yn ei gyfarfod ar 12 Hydref 2023.  Mae'r Datganiad Llywodraethu Blynyddol yn ategu'r hunanasesiad, ac mae ei gasgliadau yn rhan o'r dystiolaeth ar gyfer yr asesiad hwn.  Mae Datganiad Llywodraethu Blynyddol 2023-24 i’w ystyried ochr yn ochr â’r ddogfen hon yng nghyfarfod y cyngor ym mis Hydref 2024.
  • Ar 9 Ionawr 2023, cymeradwyodd y cabinet y strategaeth cyfranogiad a'r cynllun gweithredu ar gyfer 2022-2027.  Sefydlwyd gweithgor sydd â'r dasg o ddatblygu a monitro'r cynllun gweithredu, a thrwy gydol 2023-24 mae hwn wedi adrodd i'r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Polisi a Chyn-benderfyniadau a'r Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd.  Mae’r gweithgor hwn wedi cynhyrchu cynllun gweithredu â mwy o ffocws iddo, a gyflwynwyd i’r Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd yn ei gyfarfod ar 20 Chwefror 2024.
  • Cafodd Adroddiad Blynyddol Trosolwg a Chraffu 2022-23 ei ystyried gan bob un o’n pum pwyllgor trosolwg a chraffu yn ystod cylch Mehefin 2023, a bydd adroddiad 2023-24 yn cael ei ystyried yng nghylch mis Medi 2024.Mae’r adroddiad blynyddol drafft yn dangos sut mae ein pum pwyllgor trosolwg a chraffu wedi ychwanegu mewnwelediad i sut mae ein hamcanion llesiant yn cael eu cyflawni.  Mae enghreifftiau'n cynnwys: datblygu a chadw staff, dadansoddi costau'r argyfwng hinsawdd, darparu cyfeiriad ar yr heriau sy'n wynebu'r cyngor yn y dyfodol, adolygu a chraffu'n rheolaidd ar y Cynllun Ariannol Tymor Canolig, a datblygu polisïau tai strategol. 
  • Mae'r Adroddiad Blynyddol Trosolwg a Chraffu drafft yn manylu ar sut mae'r cyngor wedi datblygu a gwella effeithiolrwydd y swyddogaeth graffu trwy fynd i'r afael ag argymhellion yr Adolygiad Cymheiriaid Corfforaethol, ymarferion hunanwerthuso ac annog ymgysylltu â'r cyhoedd.  Cynhaliodd tîm y Gwasanaethau Democrataidd gyfathrebiadau wedi'u targedu a oedd yn hysbysu'r cyhoedd am bynciau craffu i wella ymgysylltiad. Bu cynnydd mewn gohebiaeth gyhoeddus a chyflwyniadau, yn enwedig ar gyfer materion dadleuol megis yr ymgyrch ansawdd aer “Stop the Stink” yn ymwneud â safle tirlenwi Withyhedge, lle trafodwyd deiseb a dderbyniwyd gan drigolion, a’r canlyniad oedd gwneud nifer o argymhellion i'r cyngor.  Roedd hon yn un o ddeg deiseb a broseswyd yn 2023-24, gyda chwech o’r rhain naill ai’n cael eu trafod neu’n cael sylw gan uwch-swyddog.
  • Dangosodd dadansoddiad o weithgarwch ar dudalennau gwe democratiaeth ar gyfer cyfnod yr adroddiad y bu 119 o dagiau (crybwyll rhywun mewn postiad), sef cynnydd o 422% dros y 12 mis blaenorol, gyda 119 o bobl yn derbyn y tagiau hyn; 129,195 o argraffiadau (rhywun yn edrych ar y postiad ar eu sgrin), sef cynnydd o 456% dros y 12 mis blaenorol; a 5,091 o ymgysylltiadau â'r postiad, sef cynnydd o 356%. 
  • Galwodd pwyllgorau trosolwg a chraffu bedwar penderfyniad gan y cabinet / aelodau unigol y cabinet i mewn yn ystod 2023-24, y nifer uchaf mewn unrhyw flwyddyn ers creu’r system gabinet yn 2002.  Yr eitemau a alwyd i mewn oedd caffael system hybrid ar gyfer post, strategaeth toiledau lleol, Cyfnewidfa Drafnidiaeth Hwlffordd (cost gynyddol), a dyfarnu tendr Cam 2 Pont Droed Hwlffordd a Chei’r Gorllewin.
  • Mae rhaglen o hyfforddiant a chymorth i aelodau ar waith. Mae’r adroddiad blynyddol drafft (cylch Medi 2024) yn cynnwys adran ar hyfforddiant aelodau a gyflawnwyd yn 2023-24, yn ogystal ag ar y gweithdai a gynhaliwyd i archwilio materion yn fanylach.  O bwys oedd cyfres o weithdai ym mis Medi 2023, a hwyluswyd gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a swyddogion y Gwasanaethau Democrataidd, i asesu a dangos pa mor effeithiol oedd ein trefniadau craffu a beth y gellir ei wneud i’w gwella.
  • Mae’r Pwyllgor Safonau yn parhau i fonitro cwynion am aelodau (gan gynnwys cwynion am ymddygiad cynghorwyr cymuned) yr ymdrinnir â hwy gan swyddog monitro’r cyngor a/neu’r Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus.  O’r 65 o gwynion a dderbyniwyd rhwng Ebrill 2023 a Mai 2024, nid oedd angen gweithredu nac ymchwiliad ffurfiol ar gyfer 35 ohonynt.  O'r ymyriadau, mae'r mwyafrif wedi cael eu trin trwy'r swyddog monitro yn siarad â'r aelod. Fodd bynnag, arweiniodd dau at atgyfeiriadau i'r Pwyllgor Safonau.  Mae ychydig dros hanner cyfanswm y cwynion a wneir bob blwyddyn yn ymwneud â chynghorwyr cymuned.
  • Yn 2023-24, comisiynwyd y Comisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol gennym i gynnal adolygiad o ffiniau cymunedol; mae gan y cyngor ddyletswydd i wneud hyn bob deng mlynedd.  Rhan allweddol o gylch gorchwyl yr adolygiad hwn yw’r polisi maint cynghorau.  Yn ei gyfarfod ym mis Hydref 2023, cytunodd y cyngor ar bolisi maint cynghorau, a'i oblygiad ymarferol yw y bydd unrhyw gynnig i uno cynghorau llai yn cael ei gynnal ar sail wirfoddol.  Ymgynghorodd y comisiwn â rhanddeiliaid, gan gynnwys cynghorau tref a chymuned, ond nid yw’n rhwym i’n polisi maint cynghorau.  Cynigion drafft y comisiwn (a gyhoeddwyd ym mis Gorffennaf 2024) yw lleihau nifer y cymunedau yn Sir Benfro o 77 i 63 a lleihau nifer y cynghorwyr cymuned a thref o 689 i 597.

 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod?

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut?

  • Cynhelir Cam 2 o adolygiad Archwilio Cymru o’n cynnydd yn erbyn eu hadroddiad er budd y cyhoedd yn 2024-25.  Bydd unrhyw argymhellion o’i adroddiad yn cael eu hymgorffori yn rhaglen waith eleni.
  • Drwy gydol 2024-25, bydd y Pwyllgor Adolygu’r Cyfansoddiad yn mireinio elfennau o'r cyfansoddiad sy'n ymwneud â'r canlynol: y broses o bennu'r gyllideb; Protocol y Rhestr Wrth Gefn; cymeradwyo'r Datganiad Cyfrifon; mynediad i gyfarfodydd a siarad ynddynt.
  • Mae ein strategaeth cyfranogiad yn cynnwys camau gweithredu sy’n ymwneud ag annog cyfranogiad yn yr etholiadau llywodraeth leol arfaethedig yn 2027, a dyddiad dechrau llawer o’r rhain yw 2025.  Bydd gwaith ar gyfathrebu yn cael ei gynnwys a bydd hwn yn cael ei arwain gan y Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd.
  • Er bod cyfranogiad y cyhoedd wedi cynyddu mewn pwyllgorau trosolwg a chraffu, byddwn yn ystyried a fyddai ailwampio'r strwythur presennol yn cynyddu ymgysylltiad.
  • Parhau i hyfforddi aelodau ac annog aelodau i gwblhau asesiadau o anghenion dysgu.
  • Cwblhau'r adolygiad o ffiniau cymunedol a gynhaliwyd ar ein rhan gan y Comisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol.  Er na fyddai unrhyw newid yn dod i rym tan fis Mai 2027, bydd angen cryn dipyn o waith er mwyn cyflwyno newid yn effeithiol.

 

SA1.11 - Byddwn yn gyngor sy'n gynaliadwy ac yn gydnerth yn ariannol sy'n rheoli ein hadnoddau a'n hasedau’n effeithiol ac yn effeithlon – er enghraifft, drwy adolygu a gwneud y gorau o’n hystad gorfforaethol

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

  • Mae'r adran hon yn ymdrin ag adnoddau ariannol yn ogystal â rhoi sylwadau ar sut rydym wedi rheoli tir ac adeiladau, sef ein hadnoddau eiddo.
  • Y cyd-destun ar gyfer adnoddau yn y flwyddyn 2023-24 oedd cynnydd parhaus mewn costau byw.  Roedd chwyddiant ym mis Ebrill 2023 yn 7.8% a pharhaodd i ostwng drwy gydol y flwyddyn i 3.8% ym mis Mawrth 2024. Er i Lywodraeth Cymru gynyddu ein cyllid ar gyfer 2023-24 7.9% (mae hyn yn talu am 74% o’n gwariant net), mae effaith gyfunol chwyddiant parhaus a thwf sylweddol mewn galw a chostau ar gyfer gofal cymdeithasol, addysg a digartrefedd wedi lleihau adnoddau mewn termau real.
  • Roedd 2023-24 yn un o’r blynyddoedd anoddaf i sefyllfa ariannol y cyngor ers ei greu, ac roedd yr adroddiadau monitro ariannol chwarterol a ystyriwyd gan y cabinet yn olrhain y gorwariant cynyddol yn ystod y flwyddyn a’r mesurau a gymerwyd i liniaru hyn.  Yn 2023-24 (unwaith yr ystyriwyd dyraniadau i’r cronfeydd wrth gefn ac ohonynt), roedd gan wasanaethau orwariant o £9 miliwn. 
  • Cyfanswm y diffyg alldro gwariant net ar gyfer 2023-24 (sy’n ystyried symudiadau mewn cyllidebau nad ydynt yn ymwneud â gwasanaethau) oedd £3 miliwn, sefyllfa well o gymharu â’r gorwariant rhagamcanol o £6.6 miliwn a adroddwyd yn Chwarter 3.  Mae'r rhesymau am y gostyngiad yn y gorwariant yn cynnwys arbedion swyddi gwag parhaus, y moratoriwm ar wariant nad yw'n hanfodol, ac incwm ychwanegol (gan gynnwys grantiau) a dderbyniwyd yn ystod chwarter olaf y flwyddyn.  Gwnaeth addasiad isafswm darpariaeth refeniw untro yn mynd yn ôl i 2020-21, pan dynnwyd tollau o Bont Cleddau, a chasglu ôl-ddyledion y dreth gyngor o flynyddoedd blaenorol leihau’r diffyg hwn i £253,000, a ariannwyd o’r gronfa fenter.
  • Y gwasanaethau a orwariodd y swm canrannol mwyaf hefyd yw'r rhai sydd â rhai o'r cyllidebau mwyaf, gan ymhelaethu ar yr effaith.  Ceir manylion yn adroddiad alldro Gorffennaf 2024 i’r cabinet, a’r gorwariant canrannol mwyaf o £4.238 miliwn (21.3%) yw ar gyfer Gwasanaethau Plant, gyda £3.634 miliwn pellach yn ymwneud â lleoliadau preswyl plant yn cael ei ddangos o fewn cyllideb y Gwasanaethau Addysg.  Er bod canran y gorwariant ar ofal cymdeithasol i oedolion yn llai, ar 6.3%, mae hyn yn cynrychioli gorwariant o £4.536 miliwn. Mae gofal cymdeithasol i oedolion wedi gweld cynnydd yn niferoedd cleientiaid a chymhlethdod anghenion ar draws y prif fathau o ofal a ddarparwn, a bu cynnydd sylweddol mewn cleientiaid / pecynnau gofal iechyd meddwl ac anableddau dysgu.  Er bod addysg wedi gorwario ar ei chyllideb, mae’r rhan fwyaf o hyn yn ymwneud â lleoliadau preswyl i blant.  Mae’r sefyllfa gyffredinol ar gyfer balansau ysgolion yn fwy cadarnhaol nag a ragwelwyd yn Ch3 ac mae gan 49 o’n 60 o ysgolion falansau dros ben.  Roedd cronfa gyffredinol y Gwasanaethau Tai wedi gorwario £0.664 miliwn (29.1%) ar ei chyllideb dreigl o £2.284 miliwn, sy'n is na'r hyn a ragwelwyd yn Ch3 oherwydd bod hyblygrwydd wrth ddefnyddio grantiau wedi gwrthbwyso'r galw cynyddol am lety gwely a brecwast.
  • Gan edrych i'r dyfodol, mae'r Cynllun Ariannol Tymor Canolig ar hyn o bryd yn rhagweld bwlch ariannu o £78.2 miliwn (y senario fwyaf tebygol) rhwng 2024-25 a 2028-29.  Mae hyn o ganlyniad i'r gwahaniaeth rhwng y cyllid y mae'r cyngor yn disgwyl ei dderbyn, a'r costau uwch o barhau i ddarparu gwasanaethau ar y lefel bresennol.  Bydd y ffigur hwn yn cael ei adolygu yng ngoleuni'r wybodaeth ddiweddaraf sydd ar gael ac mae'n debygol o newid.
  • Dechreuodd proses y gyllideb ar gyfer 2024-25 ym mis Mehefin 2023, tua wyth mis cyn y cytunwyd arni yng nghyfarfod mis Mawrth 2024 y cyngor.  Mae’r amserlen a chamau gweithredu allweddol wedi eu nodi mewn adroddiad i’r cabinet ym mis Hydref 2023.  Roedd proses y gyllideb yn cynnwys staff (ar bob haen wahanol yn y sefydliad), aelodau (fel unigolion mewn seminarau, drwy bwyllgorau, y cabinet, ac arweinwyr grwpiau gwleidyddol), undebau llafur a rhanddeiliaid ehangach drwy ymgynghoriad cyhoeddus.  Cafodd y bwlch ariannu tebygol ar gyfer 2024-25 ei gyfrifo a chafodd cynigion arbedion eu nodi a’u gosod yn nhrefn eu gallu i’w cyflawni / eu heffaith negyddol debygol ar drigolion. Er mwyn hysbysu rhanddeiliaid yn well, rydym wedi datblygu offeryn modelu cyllideb ar y we i helpu i ddangos yr effaith y byddai lefelau gwahanol o dreth gyngor a phremiymau’r dreth gyngor yn ei chael ar y math o gynigion arbedion sydd eu hangen i gau’r bwlch ariannu.  Argymhellodd y cabinet ym mis Chwefror 2024 gynnydd o 16.31% yn y dreth gyngor ar eiddo Band D at ddibenion y cyngor sir, ond, yng nghyfarfod y cyngor, gostyngwyd y cynnydd hwn i 12.5% gyda diwygiadau canlyniadol i’r gyllideb i wneud iawn am y diffyg cyllid a chynnydd a argymhellir yn y dreth gyngor mewn blwyddyn i ddod.
  • Y cynnydd o 12.5% yn y dreth gyngor oedd y cynnydd uchaf yng Nghymru, ond roedd yn unol â’r Cynllun Ariannol Tymor Canolig, sy’n ceisio symud y dreth gyngor ar gyfer eiddo Band D i ffigur tua chyfartaledd Cymru.  O ganlyniad i'r cynnydd hwn, mae gan Sir Benfro bellach y bedwaredd dreth gyngor isaf ar gyfer eiddo Band D at ddibenion y cyngor sir.  Bydd y broses yn y cyfansoddiad sy'n disgrifio sut y gosodir cyllidebau yn cael ei hadolygu – gweler yr adran am lywodraethu.
  • Ochr yn ochr â’r broses o bennu’r gyllideb, yn ei gyfarfod ym mis Rhagfyr 2023, penderfynodd y cyngor gynyddu premiymau’r dreth gyngor ar gyfer ail gartrefi a chartrefi gwag i 200% ar gyfer ail gartrefi.  Mae premiymau ar gyfer cartrefi gwag yn lleihau'n raddol ac mae ystod o bremiymau'n gymwys o ddwy flynedd, gan godi i 300% ar gyfer eiddo sydd wedi bod yn wag ers pum mlynedd neu fwy.  Wrth osod y premiwm hwn, ystyriodd y cyngor ystod eang o dystiolaeth ar effaith ail gartrefi, cartrefi gwag a chartrefi gwyliau ar fforddiadwyedd tai yn ogystal â barn pobl yr effeithir arnynt yn uniongyrchol.
  • Mae ffocws proses y gyllideb yn tueddu i fod ar wariant refeniw; fodd bynnag, mae gan y cyngor raglen gyfalaf uchelgeisiolac ac mae'n hollbwysig bod ei reolaeth ariannol yn effeithiol.  Yn ei gyfarfod ar 6 Tachwedd 2023, cytunodd y cabinet ar fethodoleg newydd ar gyfer trefniadau llywodraethu ar gyfer y rhaglen gyfalaf ac edrych ar fforddiadwyedd dros gyfnod o 15 mlynedd. Penderfynodd y cabinet hefyd beidio â bwrw ymlaen â Model Buddsoddi Cydfuddiannol fel dull o ariannu buddsoddiadau cyfalaf mewn ysgolion newydd.
  • Mae’r datganiad o gyfrifon, sydd hefyd yn cynnwys gwybodaeth am asedau’r cyngor, yn cael ei gyhoeddi ar ein gwefan.  Cafodd cyfrifon 2022-23 eu hystyried gan y cyngor yn ei gyfarfod ar 9 Mai 2024, yn ddiweddarach na’r terfyn amser cyhoeddi, sef 31 Rhagfyr 2023.  Rhoddodd Archwilio Cymru farn ddiamod ar yr datganiad o gyfrifon, ond gwnaeth nifer o argymhellion yn ymwneud â'r oedi cyn cyhoeddi (a'r rheswm sylfaenol yw swyddi gwag).  Nododd Archwilio Cymru fod oedi cyn cyhoeddi cyfrifon 2021-22 am resymau tebyg.  Mae cyhoeddi datganiad cyfrifon drafft 2023-24 wedi’i ohirio y tu hwnt i’r terfyn amser statudol, sef 30 Mehefin 2024, oherwydd oedi wrth dderbyn prisiadau asedau eiddo o ganlyniad i’r nifer sylweddol o leoedd gwag ym maes eiddo yn ystod 2023-24.
  • Roedd hunanasesiad 2022-23 yn cydnabod bod materion capasiti yn broblem i’r gwasanaeth eiddo a gallu’r cyngor i fwrw ymlaen â’i Gynllun Rheoli Asedau Strategol. Gadawodd nifer sylweddol o bobl y tîm eiddo dros yr ychydig flynyddoedd blaenorol, gan gynyddu nifer y swyddi gwag presennol.  Ers hynny, mae Prif Swyddog Eiddo newydd wedi'i benodi ac mae swyddi gwag bellach yn cael eu llenwi.
  • Mae'r gwasanaeth eiddo yn chwarae rhan allweddol wrth gaffael tai fforddiadwy i ychwanegu at ein stoc y telir amdani gan y Cyfrif Refeniw Tai.  Er gwaethaf diffyg capasiti difrifol, yn ystod 2023-24, bu’r gwasanaeth yn gweithio ar gaffael tua 50 o eiddo i’r stoc Cyfrif Refeniw Tai, cymysgedd yn bennaf o stoc a oedd yn dai cyngor yn flaenorol a chaffaeliadau addas eraill.
  • Drwy gydol 2023-24, yn dilyn ystyriaeth gan y cabinet ym mis Gorffennaf 2023, buom yn gweithio i ddatblygu opsiynau a fydd yn caniatáu i Faes Awyr Hwlffordd barhau i weithredu, ond heb unrhyw gost i’r cyngor (costiodd y maes awyr £119,000 yn 2023-24, tua hanner y ffigur 2022-23 o £238,000, ond ni ellir cyfiawnhau’r lefel hon o wariant yn yr hinsawdd ariannol bresennol).  Craffwyd ar ddatblygu opsiynau gan y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Gwasanaethau, a gynhaliodd ymweliad safle yn ogystal ag ystyried adroddiadau opsiynau.  Ym mis Mai 2024, yn dilyn cyfarfod â rhanddeiliaid yn y maes awyr y mis blaenorol, cytunodd y cabinet y dylid negodi a chwblhau les ar gyfer Maes Awyr Hwlffordd a fydd yn caniatáu i’r maes awyr barhau i weithredu heb unrhyw gost i’r cyngor.
  • Derbyniodd y Ddeddf Partneriaethau Cymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus Gydsyniad Brenhinol ym mis Mai 2023 ac, ynghyd â Ddeddf Chaffael, mae hyn yn gofyn am newid i’n Rheolau Gweithdrefn Contractau.  Gohiriwyd yr adolygiad oherwydd bod Llywodraeth Cymru wedi gohirio rheoliadau caffael newydd.  Cyhoeddwyd y rhain ym mis Mehefin 2024 ac rydym bellach yn gweithio i roi’r gofynion newydd ar waith erbyn y dyddiad cau, sef Hydref 2024.
  • Mae ein gwasanaeth refeniw a budd-daliadau yn un o'r meysydd lle gall buddsoddi mewn TG arbed costau a chaniatáu i gwsmeriaid gael mynediad at wasanaethau ar-lein.  Yn ystod 2023-24, fe wnaethom ailstrwythuro’r gwasanaeth refeniw a budd-daliadau a pharhau i weithredu Citizens Access, modiwl o fewn ein meddalwedd refeniw a budd-daliadau.  Mae hyn ar hyn o bryd yn y cyfnod profi a chyfieithu ac yn parhau.  Bydd y buddsoddiad hwn yn galluogi cwsmeriaid i wneud cais am Gynllun Gostyngiadau’r Dreth Gyngor, neu wneud newidiadau i amgylchiadau ar-lein.
  • Gostyngodd ein cyfraddau casglu’r dreth gyngor yn 2023-24 yn rhannol oherwydd y cynnydd yn y cyllid a oedd yn ddyledus o ganlyniad i bremiymau’r dreth gyngor ar gyfer ail gartrefi a chartrefi gwag.
 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod?

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut?

  • Mae tangyllido systemig o wasanaethau cynghorau yn broblem i bob un o lywodraethau lleol y DU ac ar ei fwyaf eithafol. Ers 2020, mae nifer cynyddol o gynghorau yn Lloegr wedi cyhoeddi hysbysiadau Adran 114 (yn debyg i fethdaliad).  Mae cost uchel darparu gwasanaethau addysg, gofal cymdeithasol a thai yn aml yn gyrru'r anawsterau ariannol hyn.  Er bod Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru wedi cydnabod y broblem hon, nid oes unrhyw gynigion cadarn i fynd i’r afael â hi yn y tymor byr.  Er enghraifft, er y bydd Bil Cyllid Llywodraeth Leol (Cymru), os caiff ei ddeddfu, yn arwain at rywfaint o ddiwygio’r dreth gyngor, mae agweddau allweddol cynharaf y Bil (fel cylch rheolaidd ar gyfer ailbrisio) wedi’u gohirio tan 2028.
  • Er y disgwylir i chwyddiant ostwng ymhellach yn ystod 2024-25 tuag at ei darged Banc Lloegr o 2%, rydym yn disgwyl i gynnydd mewn cyllid yn y dyfodol fod yn agos at sero, a fydd yn cynnal gwasgfa ar adnoddau mewn termau real.  Mae'r Cynllun Ariannol Tymor Canolig yn ddogfen fyw a byddwn yn parhau i asesu maint bylchau gwariant yn y dyfodol.
  • Er bod proses gosod cyllideb 2023-24 yn fwy strwythuredig a thryloyw nag yn y blynyddoedd blaenorol oherwydd y bwlch cyllido mawr a’r angen am gonsensws ar draws y siambr, newidiwyd y cynnydd a argymhellir yn y dreth gyngor ar gyfer 2024-25 ar fyr rybudd.  Gweler yr adran ar lywodraethu a gweithdrefnau gosod cyllideb.
  • Egluro rolau a chyfrifoldebau adrannau cyllid a gwasanaeth trwy weithredu Partneru Busnes Cyllid.   Bydd hyn yn gofyn am gefnogaeth ar draws y cyngor.
  • Mae recriwtio a chadw staff yn parhau i fod yn heriol.  Mae trosiant staff uchel dros y tair blynedd a hanner diwethaf wedi arwain at golli gwybodaeth ac arbenigedd o fewn y gwasanaeth, a fydd yn cymryd amser i wella.  Mae marchnad recriwtio hynod gystadleuol hefyd yn golygu y gall swyddi gwag gymryd misoedd i'w llenwi, gyda diffyg cyfrifwyr cymwys yn y farchnad ynghyd â chynnig cyflog cymharol isel gan Gyngor Sir Penfro. Mae hyn yn arafu ein cynnydd ac yn llesteirio ein hymdrechion i gyflawni ein hamcanion gwasanaeth mor gyflym ag y dymunwn. 
  • Mae'n hanfodol bod gan y Gwasanaethau Ariannol y capasiti a'r gallu angenrheidiol i gefnogi'r cyngor i gynllunio a rheoli ei gyllidebau'n effeithiol. Mae'r System Gwybodaeth Rheoli Ariannol newydd wedi bod ar waith ers dros ddwy flynedd bellach ac mae'n cael ei gwreiddio'n llawn gyda chyfrifwyr a gwasanaethau. Bydd hon yn arf allweddol i symleiddio prosesau, cynnal gwaith dadansoddi a chefnogi newid.
  • Mae’r camau gwella a nodwyd ar gyfer eiddo yn ein hunanasesiad diwethaf yn dal yn berthnasol, er bod cynnydd wedi’i wneud ar rai camau gweithredu, megis adolygu a diweddaru Polisi Asedau Cymunedol y cyngor, strategaeth newydd ar gyfer rhandiroedd, a gweithredu argymhelliad ar gyfer Maes Awyr Hwlffordd.  Er y cytunwyd arno ym mis Chwefror 2023, mae angen mwy o waith o hyd ar ein Cynllun Rheoli Asedau Strategol.

 

SA1.12 - Byddwn yn gwella datblygiad ein gweithlu, gan wella sgiliau a chyfleoedd yn ogystal â mynd i'r afael â materion recriwtio a chadw

 

Asesiad o berfformiad presennol – pa mor dda ydyn ni?

  • Datblygwyd Cynllun Gweithlu'r Dyfodol yn 2023/24. Fe’i hystyriwyd gan y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Polisi a Chyn-benderfyniadau ym mis Ionawr 2024 cyn i’r cabinet gytuno arno’n derfynol ar 12 Chwefror 2024. Nod Cynllun Gweithlu'r Dyfodol yw sicrhau bod dull cynllunio gweithlu strategol wedi'i dargedu ar waith, drwy nodi heriau hysbys i'r gweithlu a allai godi dros y pum mlynedd nesaf. Bydd yn galluogi'r cyngor i ragweld a chynllunio ar gyfer heriau posibl mewn ffordd lai adweithiol a mwy rhagweithiol.
  • Mae’r tîm Adnoddau Dynol wedi cynnal archwiliad o ddull recriwtio’r cyngor ac yn gweithio drwy gyfres o gamau allweddol. Mae'r ffocws wedi bod ar wella sut mae'r cyngor yn denu pobl i’w rolau, creu pecyn gwobrwyo cyflawn, gweithio ar apêl rolau, y defnydd o gyfryngau cymdeithasol, a sut mae'r cyngor yn hyrwyddo ei hun fel cyflogwr o ddewis.
  • Mae’r tîm Dysgu a Datblygu wedi parhau i arwain y rhaglen arweinyddiaeth a rheolaeth yn 2023/24. Mae’r rhaglen wedi datblygu 31 o arweinwyr sy’n dod i’r amlwg a 24 o ddarpar reolwyr, ac mae carfan newydd o 25 o ddarpar reolwyr i gofrestru yn 2024.
  • Mae camau gweithredu amrywiol ar gyfer Adnoddau Dynol, yn seiliedig ar argymhellion gan Archwilio Cymru, wedi parhau i gael eu monitro o dan y Cynllun Gwella Llywodraethu Corfforaethol yn 2023/34. Mae’r rhain wedi cynnwys: cynnal arolwg staff llawn; gwreiddio system arfarnu perfformiad a lles flynyddol newydd ar gyfer pob swyddog; datblygu cymwyseddau rheoli craidd a'u hymgorffori yn y broses perfformiad a lles; rhoi trefniadau ar waith ar gyfer aelodau’r Tîm Arwain Gweithredol i sicrhau bod pob rheolwr yn cael sgyrsiau rheolaidd ynghylch datblygu perfformiad a lles gyda’u staff; datblygu strategaeth gweithlu hirdymor; ac adolygu ac addasu adnoddau staff. Mae rhai camau gweithredu, megis datblygu strategaeth gweithlu hirdymor, bellach wedi'u cwblhau erbyn diwedd y flwyddyn ariannol. 
  • Yn 2023/24, mae’r tîm Iechyd Galwedigaethol, Diogelwch a Llesiant wedi canolbwyntio ar weithio ar y system data diogelwch a’i gweithrediad. O ganlyniad, mae system iechyd a diogelwch newydd Evotix ar fin cael ei rhoi ar waith yn llawn. Mae'r tîm hefyd wedi bod yn brysur gydag ymyriadau iechyd galwedigaethol, gyda 1,004 o sgriniadau a 431 o apwyntiadau.
  • Mae mesurau perfformiad ar gyfer Adnoddau Dynol wedi parhau i gael eu monitro trwy'r Cerdyn Sgorio Corfforaethol ac maent yn canolbwyntio'n benodol ar absenoldeb a chyflogaeth. Mae data absenoldeb ar gyfer 2023/24 yn dangos mai iechyd meddwl oedd yr achos mwyaf o salwch o hyd ac roedd yn gyfrifol am ganran fawr o atgyfeiriadau at Iechyd Galwedigaethol. O ganlyniad, mae gan y cyngor bellach 49 o hyrwyddwyr iechyd meddwl a ariennir drwy Gronfa Ddysgu Undebau Cymru.
  • Lansiwyd cynllun gwarantu cyfweliad ddiwedd 2023/24 ar gyfer cyn-filwyr ac aelodau’r Lluoedd Arfog. Bydd hyn yn helpu i ddatblygu nod y cyngor o ennill statws Aur o dan y Cynllun Cydnabod Cyflogwyr Amddiffyn.
  • Mae digwyddiadau llesiant staff wedi parhau i gael eu hyrwyddo trwy gylchlythyr wythnosol Ffocws Sir Benfro, gan gynnwys digwyddiad lles y gaeaf a gynhaliwyd yn Archifdy Sir Benfro ar 16 Tachwedd 2023. Roedd staff a fynychodd y digwyddiad yn gallu: cael brechiad ffliw am ddim; gweld arddangosiad o feddalwedd iechyd a diogelwch newydd Evotix; derbyn gwybodaeth a chymorth am y menopos yn y gwaith; cael sgan cyfansoddiad corff Boditrax; a chael gwybod pa gymorth sydd ar gael i staff sy'n ofalwyr anffurfiol. Mae digwyddiadau llesiant eraill sydd wedi cael eu hyrwyddo i staff yn 2023/24 yn cynnwys teithiau cerdded llesiant o Neuadd y Sir, a beicio cyflym dan do ddwywaith yr wythnos yng Nghanolfan Hamdden Hwlffordd.
  • Mae staff sydd wedi gwirfoddoli a chodi arian hefyd wedi cael eu hyrwyddo drwy gydol 2023/24 yng nghylchlythyr Ffocws Sir Benfro. Mae hyn wedi cynnwys gwerthiannau pobi yn codi arian ar gyfer Cymorth Canser Macmillan, a hyrwyddo cyfleoedd fel gwirfoddoli i glybiau ieuenctid sy’n cynnig cymorth i deuluoedd ag anhwylderau'r sbectrwm awtistig.

 

Tystiolaeth – sut ydyn ni’n gwybod?

 

Camau gwella – beth allwn ni ei wneud yn well a sut?

  • Cynyddu ymwybyddiaeth o faterion iechyd corfforol a meddyliol yn y gweithle, ac adolygu’r holl strategaethau a pholisïau iechyd a lles i sicrhau eu bod yn unol â deddfwriaeth a chanllawiau arfer gorau.
  • Datblygu polisi cynllun diswyddo gwirfoddol newydd, gan gymryd i ystyriaeth y newidiadau angenrheidiol yn dilyn y newid i gyfrifiad tâl dewisol llywodraeth leol.
  • Cynnal adolygiad blynyddol o Gynllun Gweithlu'r Dyfodol.
  • Parhau i gefnogi'r achos i'r cyngor ennill y wobr Aur o dan y Cynllun Cydnabod Cyflogwyr Amddiffyn.
Cynt
Nesaf
ID: 12564, adolygwyd 09/01/2025


Arlwyo Diarian
Arlwyo Diarian
Gwaith ar Gael
Gwaith ar Gael
Gwneud cais am dy
Gwneud cais am dy
Archebu a Chadw lle
Archebu a Chadw lle
Canfod Llyfrau Llyfrgell
Canfod Llyfrau Llyfrgell
Fy Nghyfrif
Fy Nghyfrif
Gwneud Taliad
Gwneud Taliad
Hysbysu Problem
Hysbysu Problem
Gwneud Cais
Gwneud Cais