Blaenoriaeth 4 - Cefnogi Pobl I Fyw'n Annibynnol Am Fwy O Amser Yn Eu Cartrefi Eu Hunain

Beth mae'r dystiolaeth yn ei ddweud

‘……mae gan dai â chymorth a thai arbenigol rôl hollbwysig i'w chwarae wrth helpu aelwydydd sy'n agored i niwed i fyw'n annibynnol yn Sir Benfro…..’

‘Gall cymorth sy'n ymwneud â thai fod ar sawl ffurf yn ei ystyr ehangaf…..’

‘….mae elfen fawr o gymorth sy'n ymwneud â thai yn Sir Benfro wedi'i chyfeirio at fynd i'r afael â'r risg o ddigartrefedd a'i atal drwy ee ymyriadau mewn argyfwng….’

‘Yn Sir Benfro rydym yn ymgymryd â rhaglen sylweddol o ailfodelu ein cynlluniau tai gwarchod i'w codi i safonau mwy modern…’

‘….rydym yn dibynnu ar ein comisiynwyr yn y gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol i nodi'r anghenion llety……’

‘Efallai y bydd gan lawer o'r rhai sy'n cael cymorth o'r fath anghenion lluosog a gall y graddau a'r math o gymorth sydd ei angen amrywio.’

‘….mae angen i'r Strategaeth GCT a'r Cynllun Datblygu Lleol sydd ar y gweill gael eu halinio'n strategol’

‘mae pobl wedi oedi cyn ceisio cymorth yn ystod y pandemig a bellach mae ganddynt broblemau iechyd llawer mwy cymhleth’

‘……..galw cynyddol am addasiadau o ganlyniad i ddileu'r prawf modd ar gyfer addasiadau ar raddfa fach a chanolig….’

‘…….capasiti yn y sector adeiladu wedi achosi oedi pellach i'r broses ar gyfer cael amcangyfrifon a chwblhau gwaith….’

‘…..mae'n bwysig cydnabod goblygiadau cyllidebol ychwanegol poblogaeth hŷn Sir Benfro sy'n tyfu.’

‘……mae pwysau'n i'w deimlo o ran y galw am addasiadau i bobl anabl sy'n denantiaid cyngor….’

‘…….mae angen inni barhau i archwilio cyfleoedd ar gyfer defnyddio cyllidebau ar draws ein partneriaethau iechyd a gofal mewn ffordd greadigol …..’

Dadansoddiad cryno

Mae gan wasanaethau cymorth tai rôl hollbwysig i'w chwarae wrth alluogi mynediad i dai, atal colli tai a chefnogi pobl i barhau i fyw'n annibynnol oherwydd bregusrwydd newydd neu fregusrwydd sy'n bodoli eisoes. Gan gydnabod y gall ein hanghenion tai newid yn ystod ein hoes, mae gwasanaethau cymorth tai yn agwedd hollbwysig ar ymdrechion i atal digartrefedd, atal allgau cymdeithasol neu unigedd yn ogystal â chefnogi pobl i fyw'n annibynnol ac yn iach am gyfnod hwy. Felly mae gan wasanaethau cymorth tai rôl i’w chwarae o ran ymyriadau a all helpu i gynnal annibyniaeth ac atal yr angen am ymyriadau iechyd a gofal costus, yn ogystal â galluogi pobl i gael mynediad at dai na fyddent o bosibl yn gallu cadw eu hannibyniaeth heb y gefnogaeth honno.

Gall cymorth cysylltiedig â thai yn ei ystyr ehangaf fodoli ar sawl ffurf, gan gynnwys gwasanaethau a all atal neu gefnogi pobl trwy argyfwng megis digartrefedd hyd at ddarparu addasiadau i gefnogi annibyniaeth. Er bod y llwybrau ariannu ar gyfer addasiadau a’r Grant Cymorth Tai yn amrywio, mae’r ddau ymyriad yn chwarae rhan wrth helpu i gynnal neu adennill tai addas.

Mae Strategaeth y Rhaglen Cymorth Tai (RCT) yn nodi’n benodol ein dull o sicrhau y darperir ystod o wasanaethau a gomisiynir ar y cyd, gan gynnwys ymyriadau tymor byr sy’n helpu i atal digartrefedd a gwasanaethau cymorth mwy cyffredinol sy’n ymwneud â thai sy’n cefnogi pobl i fyw’n annibynnol yn y gymuned. Felly, mewn rhai achosion mae’r cymorth fel y bo’r angen a ariennir gan y rhaglen cymorth tai yn ategu gwasanaethau cymorth statudol drwy gynnal annibyniaeth pobl ag anghenion arbenigol a allai fod angen rhyw fath o ofal preswyl fel arall, tra mewn achosion eraill gallai’r cymorth fod yn fyrdymor i atal digartrefedd. Yn y pen draw, dylai’r gwasanaethau leihau’r angen am ymyrraeth gostus gan wasanaethau cyhoeddus eraill gan gynnwys iechyd a gwasanaethau cymdeithasol a chânt eu hadolygu’n gyfnodol i sicrhau, er enghraifft, ansawdd a gwerth am arian. Mae strategaeth y rhaglen cymorth tai yn cyd-fynd â'n cynllunio corfforaethol ehangach i sicrhau bod y rhaglen cymorth tai yn ein cefnogi i gyflawni ein huchelgeisiau cyffredinol ar gyfer ein sir, yn enwedig trwy ein cynllun corfforaethol. Mae Strategaeth y Rhaglen Cymorth Tai 2022–26 yn ceisio adeiladu ar y strategaeth ddigartrefedd a’i hategu ac mae’n ystyried ei chwe amcan allweddol.

Er mwyn deall yr angen am wasanaethau cymorth cysylltiedig â thai, rhaid i awdurdodau lleol gynnal asesiad cynhwysfawr o anghenion bob pedair blynedd a chynnal adolygiad llai manwl bob dwy flynedd. Cyhoeddwyd yr asesiad diweddaraf o anghenion y rhaglen cymorth tai, a gynhaliwyd gan Hugh Irwin Associates, ym mis Ionawr 2022 a llywiodd y gwaith o ddatblygu a llunio blaenoriaethau strategol Strategaeth y Rhaglen Cymorth Tai 2022-2026. Yn ogystal ag ymgysylltu ag adrannau'r cyngor, roedd yr asesiad o anghenion yn cynnwys ymgynghori ag amrywiaeth o randdeiliaid gan gynnwys partneriaid statudol megis iechyd a'r gwasanaeth prawf, partneriaid landlordiaid cymdeithasol cofrestredig y cyngor yn ogystal â darparwyr cymorth a ariennir gan y grant cymorth tai. Cafodd yr asesiad ei lywio hefyd gan ystod eang o ddata gan gynnwys o asesiad llesiant yr awdurdod lleol, ystadegau digartrefedd a rhestrau aros, data anghenion gan ddarparwyr yn ogystal â data asesiad anghenion cynhwysfawr a gynhyrchwyd ar lefel ranbarthol gan gynnwys drwy Bartneriaeth Gofal Gorllewin Cymru ac mewn perthynas â Thrais yn Erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol. Nododd strategaeth y rhaglen cymorth tai bedwar blaenoriaeth allweddol:

Blaenoriaeth Strategol 1 - Cryfhau gwasanaethau ymyrraeth gynnar ac atal a chymorth arbenigol i atal digartrefedd
Blaenoriaeth Strategol 2 - Sicrhau bod pobl sy’n ddigartref neu dan fygythiad o ddigartrefedd yn cael mynediad i’r cartref cywir ar yr amser cywir ac yn y lle cywir, fel rhan o’n dull ailgartrefu cyflym
Blaenoriaeth Strategol 3 - Cryfhau gwasanaethau cymorth tai ymhellach
Blaenoriaeth Strategol 4 - Cydweithio i ddarparu cymorth cyfannol sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn gydag ymyriadau arbenigol effeithiol lle bo angen

Mae'r gwaith o weithredu strategaeth y grant cymorth tai yn cael ei oruchwylio gan y Bwrdd Cynllunio Cymorth Tai sy'n cyfarfod bob chwarter ac sy'n gyfrifol am gyflawni'r amcanion strategol yn ogystal â bod yn gyfrifol am yr adnoddau cysylltiedig a ddyrennir gan Lywodraeth Cymru o dan y rhaglen cymorth tai. O ran cyllid ar gyfer y rhaglen cymorth grant tai yn Sir Benfro, darparodd Llywodraeth Cymru ddyraniad dangosol o £3,738,664.79 ym mhob un o’r tair blynedd 2022-23, 2023-24 a 2024 – 2025.

Daw’r tabl isod o’r asesiad o anghenion ac mae’n nodi’r ystod eang o lety â chymorth a gwasanaethau cymorth fel y bo’r angen a’u darparwyr ar adeg yr asesiad:

ATEB

Categori'r cleient: Gwasanaeth larwm gan gynnwys llety gwarchod/gofal ychwanegol

Math o gymorth: Gwasanaethau larwm sefydlog

Categori'r cleient: Pobl dros 55 oed

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

CAIS

Categori'r cleient: Camdefnyddio sylewddau

Math o gymorth: Llety â sylweddau
Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Care in Hand

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Celtic Care

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Elliots Hill

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Cymdeithas Tai Teulu

Categori'r cleient: Pobl dros 55 oed

Math o gymorth: Llety â chymorth

Goleudy

Categori'r cleient: Pobl â hanes o droseddu

Math o gymorth: Llety â chymorth

Hafal

Categori'r cleient: Pobl â phroblemau iechyd meddwl

Math o gymorth: Llety â chymorth

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Hafan Cymru

Categori'r cleient: Merched sy'n cael eu cam-drin yn ddomestig

Math o gymorth: Lloches i fenywod a gwasanaeth symud ymlaen

Categori'r cleient: Teuluoedd

Math o gymorth: Llety â chymorth

MIND

Categori'r cleient: Pobl â phroblemau iechyd meddwl

Math o gymorth: Llety â chymorth

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Ymwelwyr cymunedol - Cyngor Sir Penfro

Categori'r cleient: Cymorth cyffredinol

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Cymdeithas Gofal Sir Benfro

Categori'r cleient: Cymorth cyffredinol

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Cyngor Sir Penfro

Categori'r cleient: Iechyd meddwl/anableddau dysgu

Math o gymorth: Llety cymorth

Pobl yn Gyntaf Sir Benfro

Categori'r cleient: Pobl ag anableddau dysgu

Math o gymorth: Cwrs symud ymlaen

Ieuenctid Sir Benfro

Categori'r cleient: Pobl ifanc

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen
Math o gymorth: Llety â chymorth

Gofal a chymorth pobl

Categori'r cleient: Teuluoedd

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Categori'r cleient: Pobl sy'n cael eu cam-drin yn ddomestig

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Categori'r cleient: Pobl sydd mewn perygl o fod yn ddigartref

Math o gymorth: Llety argyfwng

Cymdeithas Tai Wales and West

Categori'r cleient: Pobl dros 55 oed

Math o gymorth: Cymorth lle bo'r angen

Gwneir atgyfeiriadau ar gyfer gwasanaethau cymorth fel y bo'r angen a llety â chymorth drwy wasanaeth porth y grant cymorth tai a ddatblygwyd i ddarparu modd o reoli atgyfeiriadau unigolion i wasanaethau priodol ond hefyd i sicrhau bod y broses yn effeithlon ar gyfer defnyddwyr gwasanaethau.

Mae strategaeth y rhaglen cymorth tai yn amlygu bod Gofal Cymdeithasol i Oedolion yn defnyddio cyllid grant cymorth tai yn Sir Benfro i ddarparu’r cymorth canlynol sy’n ymwneud â thai i gleientiaid gwasanaeth:

Cymorth llety i bobl ag anabledd dysgu lle mae tîm gwaith cymdeithasol anableddau dysgu yn cynnal adolygiad blynyddol o'u cefnogaeth i ddefnyddwyr y gwasanaethau er mwyn sicrhau bod y cydbwysedd cywir rhwng cymorth grant tai a gwasanaethau gofal cymdeithasol i oedolion ar waith.
Cymorth fel y bo'r angen ym maes iechyd meddwl arbenigol. Mae gwaith yn mynd rhagddo i ddatblygu prosesau cam-i-lawr a gynlluniwyd i sicrhau bod y cymorth yn mynd i'r afael ag anghenion diffiniedig a'i fod yn gyfyngedig o ran amser. At hynny, mae gwasanaeth galw heibio yn cael ei ddatblygu i ddiwallu anghenion y rhai sydd angen cymorth iechyd meddwl arbenigol.

Er bod llawer o'r cymorth dwysaf a ddarperir drwy'r grant cymorth tai yn canolbwyntio ar ddigartrefedd, mae'r grant cymorth tai hefyd yn cefnogi unigolion sydd ag anghenion cymorth sy'n gysylltiedig â thai ond nad yw'r anghenion hynny'n canolbwyntio ar ddigartrefedd ond yn hytrach yn ymwneud yn fwy â chynnal annibyniaeth. Tai gwarchod yw un o’r mathau mwyaf cyffredin o dai cymorth lle gall preswylwyr gael cymorth gwasanaethau warden sy’n darparu cymorth lefel isel i’w helpu i barhau i fyw’n annibynnol. Yn Sir Benfro rydym yn cynnal rhaglen sylweddol o ailfodelu ein cynlluniau tai gwarchod i'w codi i safonau mwy modern wrth i ni gydnabod pwysigrwydd y math arbennig hwn o lety â chymorth wrth gefnogi anghenion ein poblogaeth sy'n heneiddio. Mae tai gofal ychwanegol yn enghraifft arall o fyw â chymorth i bobl hŷn sy’n darparu lefel fwy dwys o gymorth y gellir ei datblygu i ddiwallu anghenion amrywiol pobl hŷn wrth iddynt heneiddio. Mae hwn yn faes, wedi'i ategu gan dystiolaeth o'r asesiad o'r angen am dai arbenigol a llety ar gyfer pobl hŷn yng ngorllewin Cymru, a gynhaliwyd ar gyfer Partneriaeth Gofal Gorllewin Cymru, y byddwn yn edrych i'w ehangu yn Sir Benfro.

Mae’n bosibl y bydd gan lawer o bobl sy’n cael cymorth tai anghenion lluosog a gall y graddau a’r math o gymorth sydd ei angen amrywio gyda grant cymorth tai yn ariannu amrywiaeth o gymorth fel y bo’r angen, lloches llety â chymorth a gwasanaethau larwm. Mae’r asesiad o anghenion yn amlygu y derbyniwyd y nifer uchaf o atgyfeiriadau ar gyfer y grwpiau canlynol:

Cefnogaeth generig / fel bo'r angen / peripatetig (gwasanaethau cymorth tenantiaeth sy'n cwmpasu ystod o anghenion defnyddwyr)
Pobl â phroblemau iechyd meddwl
Pobl dros 55 oed heb wasanaeth larwm
Pobl â hanes o droseddu

Wrth ddangos yr ystod eang o anghenion a gefnogir drwy'r grant cymorth tai, mae’r tabl isod yn disgrifio’r math o anghenion a’r niferoedd a gyfeiriwyd rhwng mis Ionawr a mis Rhagfyr 2020:

math o anghenion	niferoedd a gyfeiriwyd rhwng mis Ionawr a mis Rhagfyr 2020
Cefnogaeth generig / fel bo'r angen / peripatetig (gwasanaethau cymorth tenantiaeth sy'n cwmpasu ystod o anghenion defnyddwyr)	979
Pobl â phroblemau iechyd meddwl	593
Pobl dros 55 oed (rhaid peidio â chynnwys gwasanaeth larwm)	216
Pobl â hanes o droseddu	160
Pobl ag anableddau corfforol a/neu synhwyraidd	134
Merched sy’n cael eu cam-drin yn ddomestig	95
Gwasanaethau larwm (gan gynnwys gwarchod / gofal ychwanegol)	86
Pobl ifanc ag anghenion cymorth (16-24)	82
Pobl â phroblemau alcohol	74
Pobl ag anableddau dysgu	62
Teuluoedd ag anghenion cymorth	58
Pobl â phroblemau camddefnyddio sylweddau	54
Pobl â salwch cronig (gan gynnwys HIV/Aids)	46
Teuluoedd rhiant sengl ag anghenion cymorth	36
Dynion sy’n cael eu cam-drin yn ddomestig	10
Pobl ag anhwylderau datblygiadol (hy awtistiaeth)	6
Pobl sengl ag anghenion cymorth nad ydynt wedi’u rhestru uchod (25-54)	3
Pobl ifanc sy'n gadael gofal	3
Pobl â statws ffoadur	1

Fodd bynnag, mae’n bwysig cydnabod y gall cymorth i helpu pobl i aros yn annibynnol fod ar sawl ffurf ac er bod elfen sylweddol o gymorth yn cael ei darparu drwy'r grant cymorth tai, mae trefniadau cymorth eraill ar waith drwy wasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol neu, er enghraifft, drwy ofalwyr, sy'n hanfodol i helpu pobl i barhau i fyw gartref.

Ein dull gweithredu

At ddibenion y strategaeth dai felly, y flaenoriaeth allweddol o ran dull Sir Benfro o ymdrin â'r grant cymorth tai yw drwy gyflawni'r pedair blaenoriaeth a'r 12 cam gweithredu yn Strategaeth Rhaglen Cymorth Tai 2022-26. Mae'n bwysig cydnabod bod nifer o'r camau gweithredu a'r gweithgareddau cysylltiedig yn canolbwyntio ar themâu sy'n ymwneud â chydweithio gwell â phartneriaid gan gynnwys Gofal Cymdeithasol i Oedolion a gwasanaethau'r GIG, er enghraifft, yn ymwneud â rhannu gwybodaeth a gwella mynediad at gymorth tîm iechyd meddwl.

Mae'r strategaeth yn amlygu'r angen am aliniad strategol rhwng strategaeth y grant cymorth tai a'r cynllun datblygu lleol sydd ar y gweill er mwyn sicrhau bod datblygiadau tai yn y dyfodol yn cynnwys digon o lety un ystafell wely i ddiwallu anghenion llety cleientiaid sydd angen cymorth cysylltiedig â thai ac sy'n ei dderbyn. Mae angen adlewyrchu hyn yn rhaglenni datblygu tai fforddiadwy'r cyngor a'n partneriaid landlordiaid cymdeithasol cofrestredig ar draws anghenion llety tymor byr a llety tymor hir. Mae enghreifftiau'n amrywio o ddarparu llety i gefnogi anghenion tai hirdymor pobl ag anabledd dysgu i gefnogi anghenion llety mwy tymor byr i gefnogi dulliau atal digartrefedd. Yn yr un modd, mae angen inni ystyried yr anghenion tai a nodwyd yn yr asesiadau o'r angen am dai a gynhaliwyd, er enghraifft, drwy Bartneriaethau Gofal Gorllewin Cymru lle mae'n bosibl bod llawer o gleientiaid yn cael cymorth unigol gan ddarparwyr gofal cymdeithasol ond nad ydynt yn cael grant cymorth tai. Byddwn yn ystyried yr asesiadau allweddol hyn wrth gynllunio a chyflawni ein rhaglen tai fforddiadwy ar gyfer adeiladau newydd a chaffaeliadau er mwyn sicrhau bod datblygiadau newydd yn cefnogi anghenion iechyd a gofal ein cymunedau lleol ac yn cefnogi’r economi iechyd a gofal cymdeithasol ehangach. Felly bydd angen llywio'r rhaglen datblygu tai fforddiadwy drwy ymgysylltu â'r Bwrdd Cynllunio Cymorth Tai yn ogystal â'r Grŵp Llety Gofal Cymdeithasol i ddiwallu anghenion amrywiol pobl sy'n cael cymorth gan y grant cymorth tai a dulliau ariannu eraill. Nid yw’r Fforwm Darparwyr, a fu’n gweithredu fel llwyfan pwysig ar gyfer ymgysylltu rhwng comisiynwyr a darparwyr, wedi cyfarfod ers pandemig Covid-19 a’n nod yw ail-lansio cyfarfodydd fel llwybr pwysig i ddatblygu gwasanaethau o safon i ddiwallu ein hanghenion yn Sir Benfro.

Mae Asesiad Poblogaeth Gorllewin Cymru Partneriaeth Gofal Gorllewin Cymru (Mehefin 2022) yn darparu’r dadansoddiad strategol lefel uchel diweddaraf o anghenion gofal a chymorth preswylwyr ac anghenion cymorth gofalwyr ledled gorllewin Cymru ac mae’n dilyn yr asesiad blaenorol a gyhoeddwyd ym mis Mawrth 2017. Mae’n asesu i ba raddau y mae’r anghenion hynny’n cael eu diwallu ar hyn o bryd ac yn nodi lle mae angen gwelliant a datblygiad pellach i sicrhau bod unigolion yn cael y cymorth cywir ac yn gallu byw bywyd bodlon. Cynhaliwyd yr asesiad i fodloni gofynion newydd o dan Ran 2 o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 (Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant). Mae adran 14A o’r Ddeddf yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau lleol (ALlau) a Byrddau Iechyd Lleol (BILlau) gynnal asesiad ar y cyd o’r anghenion am ofal a chymorth, ac anghenion cymorth gofalwyr, yn ardal yr ALl.

Yn bwysig, at ddibenion y strategaeth dai, mae'r asesiad yn ffynhonnell bwysig ar gyfer nodi meysydd allweddol lle mae tai wedi'u nodi fel problem i drigolion a gofalwyr ag anghenion cymorth o dan bob maes o angen. Hefyd, at ddibenion asesu anghenion cymorth cyfoes sy’n ymwneud â thai, mae’r asesiad yn darparu dadansoddiad pwysig o effeithiau Covid-19 ac i ba raddau y mae hynny arwain at arwahanrwydd cymdeithasol eang, gyda goblygiadau parhaol ar iechyd meddwl pobl hŷn. Mae’r adroddiad hefyd yn amlygu bod pobl wedi oedi cyn ceisio cymorth yn ystod y pandemig a bellach mae ganddynt broblemau iechyd llawer mwy cymhleth.

Er ei bod yn amlwg bod elfen fawr o gymorth sy'n ymwneud â thai yn Sir Benfro wedi'i chyfeirio at fynd i'r afael â'r risg o ddigartrefedd a'i atal drwy ymyriadau mewn argyfwng, er enghraifft, mae hefyd yn dod ar ffurf amrywiaeth o gymorth arall sydd wedi'i gynllunio i gefnogi pobl i fyw'n annibynnol gartref yn hirach. Mae gwasanaeth larwm cymunedol Sir Benfro yn wasanaeth ffôn brys a chanddo nodweddion arbennig i weddu i bobl â nam ar eu golwg, pobl sy'n drwm eu clyw a phobl ag anableddau symudedd ac anableddau eraill. Mae'n galluogi unigolion i gael sylw cyflym mewn argyfwng. Gall Gwasanaethau Teleofal gynnwys synwyryddion amgylcheddol a diogelwch ychwanegol a all gefnogi pobl â rhai mathau o namau gwybyddol i aros gartref yn ddiogel, a gall gwasanaeth achubiaeth a theleofal ychwanegol ddarparu gwasanaethau tawelu meddwl gan gynnwys gwiriadau lles, neu fynediad at dîm ymateb rhag ofn y bydd argyfwng.

Mae Gwasanaeth Offer Cymunedol Sir Benfro, a ariennir ar y cyd gan Gyngor Sir Penfro a Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, yn darparu ystod o offer gan gynnwys comodau, codwyr dodrefn a theclynnau codi i alluogi pobl i gynnal annibyniaeth gartref ac mae'r cyfarpar yn cael ei ddarparu am ddim am gyhyd ag y bo’n briodol.

Mae darparu addasiadau sy'n cefnogi unigolion i reoli neu dderbyn gofal yn eu cartrefi eu hunain yn fath arall pwysig o gymorth ar gyfer byw'n annibynnol. Grantiau Cyfleusterau i'r Anabl yw'r brif ffynhonnell cymorth i bobl anabl sy'n berchen-feddianwyr neu sy'n byw mewn llety rhent preifat sy'n darparu cyllid tuag at addasiadau bach, canolig neu fawr. Er y gall addasiadau llai gynnwys eitemau fel rheiliau gafael a rampiau, gall addasiadau mwy gynnwys gwaith mwy sylweddol gan gynnwys newidiadau i gynllun eiddo ac estyniadau. Yn gyffredinol, mae addasiadau ar raddfa ganolig yn cynnwys darparu lifftiau grisiau a chyfleusterau cawodydd cerdded i mewn.

Mae awdurdodau lleol o dan ddyletswydd statudol i ddarparu Grantiau Cyfleusterau i’r Anabl a darperir cymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru drwy ddyraniad cyfalaf ac, yn y blynyddoedd diwethaf, y dyraniad Hwyluso ychwanegol i fodloni’r galw cynyddol am addasiadau yn sgil dileu’r prawf modd ar gyfer addasiadau ar raddfa fach a chanolig. Yn Sir Benfro rydym yn darparu grantiau a benthyciadau i gefnogi annibyniaeth drwy'r Gwasanaeth Grantiau a Benthyciadau Tai. Mae'r gwasanaeth yn delio ag ymholiadau gan aelodau o'r cyhoedd ac arbenigwyr iechyd a gofal ac yn gweinyddu ystod o grantiau a benthyciadau gorfodol a dewisol trwy Bolisi Cymorth Ariannol y cyngor.

Y gyllideb ar gyfer Grantiau Cyfleusterau i’r Anabl yn 2022/23 yw £750,000 gyda grant Hwyluso ychwanegol o £241,000 ac mae’r galw am y grant yn sylweddol uwch na’r gyllideb a ddyrannwyd. Roedd effaith Covid-19 ar gyflenwi Grantiau Cyfleusterau i'r Anabl yn sylweddol gydag ôl-groniad yn y galw a achoswyd gan effeithiau’r cyfyngiadau symud a gafodd effaith ddifrifol ar lwyth gwaith a chapasiti’r tîm grantiau sy’n gweinyddu’r system a therapyddion galwedigaethol yn cynnal asesiadau o’r addasiadau gofynnol. Yn yr un modd, roedd capasiti yn y sector adeiladu wedi oedi pellach i'r broses o gael amcangyfrifon a chwblhau gwaith. Ym mis Ebrill 2023, dileodd Llywodraeth Cymru y gofyniad prawf modd ar gyfer addasiadau bach a chanolig o lai na £10,000 ac er bod dyraniad cynyddol o gyllid Hwyluso i awdurdodau lleol helpu i fynd i’r afael â'r effaith, mae'r cynnydd yn y galw am grantiau bach a chanolig drwy Gymorth Dewisol i’r Anabl, er enghraifft, wedi bod yn sylweddol ac wedi rhagori ar y grant ychwanegol gyda gorwariant wedi’i nodi ar gyfer 2022/23 a phwysau ariannu disgwyliedig ar gyfer y dyfodol.

Grantiau Cyfleusterau i’r Anabl yn 2022/23

Cariwyd ymlaen o 21/22: £581,503
Cymeradwywyd 2022/23: £1,167,259
Talwyd 2022/23: £1,117,252
Blaen ym rwymiad 2023/24: £1,231,490
Gorwariant: -£126,076

Grant	Cyllideb 22/23
Grant LIC	£750,000
Hwyluso	£241,176
Cyfanswm	£991,176

Wrth ystyried effeithiau Covid-19 a chael gwared ar y prawf modd, mae hefyd yn bwysig cydnabod goblygiadau cyllidebol ychwanegol poblogaeth hŷn Sir Benfro sy'n tyfu, sy'n debygol o gyfrif am ran sylweddol o'r pwysau cynyddol ar gyllidebau o ran y Grant Cyfleusterau i'r Anabl gorfodol a dewisol yn y sir. Mae'r cyngor yn ystyried y goblygiadau cyllidebol ar gyfer y blynyddoedd i ddod ond nid yw'n glir ar hyn o bryd a fydd cyllid ychwanegol yn dod drwy ddyraniad cyllid Hwyluso Llywodraeth Cymru yn y dyfodol.

Ar yr un pryd, teimlir pwysau tebyg o ran y galw am addasiadau i'r anabl ar gyfer ein tenantiaid cyngor. Yn ystod 2022/23 gwnaethom 211 o addasiadau ar gyfer tenantiaid sy’n byw mewn cartrefi sy’n eiddo i’r cyngor gan wario cyfanswm o £900,000. Roedd y gwaith a wnaed yn amrywio o ddarparu canllawiau cydio i wneud addasiadau mwy i wneuthuriad yr eiddo. Mae’r un problemau o ran diffyg argaeledd contractwyr ynghyd â chapasiti mewnol wedi achosi oedi i’r amseroedd aros ar gyfer addasiadau i’n tenantiaid ein hunain gydag amseroedd aros cyfartalog ar gyfer addasiadau bach yn cynyddu o 127 diwrnod i 171 diwrnod yn 2022/23. Byddwn yn adolygu ac yn monitro'r amserlenni cyflawni ar gyfer addasiadau i'n tenantiaid a byddwn yn datblygu trefniadau caffael newydd a fframweithiau cytundebol gyda chontractwyr i sicrhau y gallwn gynyddu'r capasiti i wneud addasiadau yn gynt.

Rydym hefyd yn cydnabod y rôl ataliol bwysig y gall benthyciadau a grantiau gwella cartrefi ei chael drwy wneud gwaith sy’n goresgyn risg i iechyd neu ddiogelwch neu sy'n galluogi gwelliannau yn y cartref a all helpu i gynnal annibyniaeth am gyfnod hwy. Mae ein cynllun Benthyciad Gwella Cartrefi yn cael ei flaenoriaethu i berchnogion tai a landlordiaid a gall ddarparu benthyciadau o hyd at £35,000 i'w had-dalu dros hyd at 10 mlynedd ac mae wedi'i gynllunio i wneud yr eiddo'n gynnes, yn ddiogel ac yn saff. Yn yr un modd, gall y cynllun Benthyciadau Gydol Oes Dewisol gefnogi perchnogion tai sydd angen unioni peryglon Categori 1 ond na allant fodloni’r meini prawf cymhwyster ariannol ar gyfer Benthyciad Gwella Cartrefi. Mae’r cynllun Cymorth Ategol Iechyd a Thai yn fath o gymorth ariannol a all helpu i wneud y gwaith i dawelu pryderon iechyd y cyhoedd neu wneud gwaith brys arall sy’n diogelu iechyd a diogelwch y preswylydd. Mae pob un o'r mathau hyn o gymorth wedi'u cynllunio i alluogi ymyriadau sy'n helpu pobl i fyw'n ddiogel ac yn annibynnol yn hirach ac maent yn arfau ychwanegol pwysig sydd gan y cyngor i gefnogi'r flaenoriaeth allweddol hon. Yn anochel ddigon, cyllid yw'r her, ac yn absenoldeb grantiau a ariennir yn ganolog mae'r nifer sy'n manteisio ar gymorth benthyciad yn isel. Mae cymorth ariannol drwy’r cynllun Cymorth Ategol Iechyd a Thai yn dibynnu ar argaeledd cyllid priodol megis cyllid gofal integredig ac mae angen inni barhau i archwilio cyfleoedd ar gyfer defnyddio cyllidebau mewn ffordd greadigol ar draws ein partneriaethau iechyd a gofal, i gefnogi mentrau sy’n galluogi ein preswylwyr i fyw yn annibynnol yn hirach. Gan ystyried ein poblogaeth hŷn sy'n tyfu, mae'r potensial i ddatblygu gwasanaethau tasgmon y codir tâl amdanynt yn gyfle i drigolion hŷn helpu eu hunain drwy drefnu mân atgyweiriadau ac addasiadau gyda'r hyder o wybod bod y gwasanaeth yn cael ei gymeradwyo a'i gefnogi gan y cyngor.

Cyflawniadau allweddol

Rydym wedi datblygu Strategaeth Rhaglen Cymorth Tai 2022-26 i nodi ein dull o helpu pobl i fyw'n annibynnol yn y gymuned.
Sefydlwyd hwb cymunedol mewn ymateb i bandemig ym mis Mawrth 2020 i roi cyngor a chymorth i aelwydydd agored i niwed yr oedd angen cymorth a chyngor arnynt yn ystod y cyfyngiadau symud.
Sefydlwyd gwasanaeth porth fel un pwynt atgyfeirio ar gyfer rheoli atgyfeiriadau ar gyfer gwasanaethau cymorth a ariennir gan y grant cymorth tai i wella effeithlonrwydd y system a sicrhau bod y broses atgyfeirio yn canolbwyntio ar anghenion y defnyddiwr gwasanaeth.
Ymdriniwyd â 2,698 o atgyfeiriadau ar gyfer gwasanaethau cymorth a ariennir gan y grant tai cymdeithasol rhwng mis Ionawr a mis Rhagfyr 2020
Cymeradwywyd gwerth dros £1.1 miliwn o Grantiau Cyfleusterau i’r Anabl yn ystod 2022/23
Gwnaed 211 o addasiadau yng nghartrefi ein tenantiaid yn 2022/23, gwerth cyfanswm o £900,000
Rydym wedi dechrau adolygiad o'n cynllun warden tai gwarchod

Ein camau gweithredu â blaenoriaeth

B4.1 Cyflenwi cynllun gweithredu (12 cam gweithredu a 50 o weithgareddau a nodir o dan y pedair blaenoriaeth) Strategaeth Rhaglen Cymorth Tai 2022-26
B4.2 Rhoi cymorth i bobl gynnal ac addasu eu cartrefi er mwyn eu helpu i barhau i fyw'n annibynnol
B4.3 Gwneud y mwyaf o fynediad i gartrefi sydd wedi'u haddasu'n briodol ar gyfer pobl ag anghenion arbenigol

Heriau wrth gyflenwi

Mae dyraniad y grant tai â chymorth i Gyngor Sir Penfro yn isel o gymharu ag awdurdodau cyfagos sy’n effeithio ar allu gwasanaethau cymorth i fynd i’r afael â’r anghenion a nodwyd
Lefelau uchel parhaus o ddigartrefedd a diffyg llety symud ymlaen, yn enwedig ar gyfer pobl sengl, gan greu galw parhaus sylweddol am wasanaethau cymorth cysylltiedig â thai
Prinder staffio yn effeithio ar wasanaethau a ariennir gan y grant cymorth tai
Effaith Covid-19 yn arwain at alw cynyddol am addasiadau yn ogystal â mwy o angen am gymorth cysylltiedig â thai.
Gallu asiantaethau partner i ymgysylltu'n llawn â chleientiaid sy'n derbyn gwasanaethau cymorth cysylltiedig â thai
Yn sgil dileu'r prawf modd ar gyfer addasiadau bach i ganolig bu cynnydd sylweddol yn y galw am Grant Cyfleusterau i’r Anabl ac mae hynny wedi rhoi mwy o bwysau ar y gyllideb
Lefelau staffio yn effeithio ar amserlenni ar gyfer asesiadau therapi galwedigaethol a darparu Grantiau Cyfleusterau i'r Anabl
Chwyddiant costau adeiladu yn effeithio ar gostau cyfartalog gwneud gwaith i gefnogi byw'n annibynnol trwy Grantiau Cyfleusterau i'r Anabl.

Manylion y camau gweithredu

B4.1 Cyflenwi Cynllun Gweithredu Strategaeth y Rhaglen Cymorth Tai 2022-26

Mae strategaeth y rhaglen cymorth tai wedi'i fframio dros gyfnod o 4 blynedd a bydd y gwaith o'i weithredu'n llwyddiannus yn gofyn am gydweithrediad ac ymrwymiad ystod eang o bartneriaid a rhanddeiliaid i'w chyflenwi, ond hefyd i'w monitro ac adolygu ei chynnydd. Mae 12 o gamau gweithredu a 50 o weithgareddau wedi'u nodi o fewn y pedair blaenoriaeth a ddisgrifir yn y cynllun gweithredu, a bydd y Bwrdd Cynllunio Cymorth Tai yn goruchwylio'r broses o'u rhoi ar waith. Ochr yn ochr â chyflawni’r cynllun gweithredu byddwn yn parhau i geisio sicrhau cydraddoldeb ag awdurdodau lleol cyfagos mewn perthynas â dyraniad Grant Tai â Chymorth i Sir Benfro.

Er mwyn cyflawni yn erbyn y cam hwn byddwn yn:

B4.1.1 Cyflwyno cynllun gweithredu strategaeth y rhaglen cymorth tai a sicrhau ei bod yn cael ei monitro'n barhaus drwy gyfarfodydd chwarterol y Bwrdd Cynllunio Cymorth Tai.
B4.1.2 Cynnal adolygiad canolbwynt ffurfiol o strategaeth y rhaglen cymorth tai yn ystod 2024.
B4.1.3 Sicrhau bod aliniad strategol rhwng strategaeth y rhaglen cymorth tai a'r polisïau tai sydd wedi'u cynnwys yn y cynllun datblygu lleol sy'n cael ei ddatblygu

B.4.2 Cefnogi pobl i gynnal ac addasu eu cartrefi er mwyn eu helpu i barhau i fyw'n annibynnol

Byddwn yn parhau i ddatblygu, darparu a hyrwyddo gwasanaethau sy'n cefnogi pobl i barhau i fyw gartref cyhyd â phosibl trwy ddarparu addasiadau a hefyd trwy ddarparu cymorth ariannol ataliol.

Er mwyn cyflawni yn erbyn y cam hwn byddwn yn:

B4.2.1 Sicrhau bod addasiadau i’r anabl yn cael eu darparu’n effeithlon ac yn effeithiol ar draws pob deiliadaeth.
B4.2.2 Pennu targedau ar gyfer gwella'r amserlenni ar gyfer grantiau cyfleusterau i'r anabl o'r ymchwiliad cyntaf hyd at gyflawni addasiadau ar draws pob deiliadaeth.
B4.2.3 Ymgysylltu â phartneriaid ar draws iechyd a gofal cymdeithasol i archwilio’r opsiynau ar gyfer sicrhau cyfraniadau cyllidebol i gefnogi grantiau ataliol a benthyciadau a ddarperir drwy’r polisi cymorth ariannol.
B4.2.4 Cynnal astudiaeth ddichonoldeb ar ehangu gwasanaethau tasgmon y codir tâl amdanynt yn Sir Benfro gan ystyried potensial darpariaeth fewnol a rôl bosibl partneriaid landlordiaid cymdeithasol cofrestredig lleol/gwasanaeth gofal a thrwsio.
B4.2.5 Ymgysylltu ag awdurdodau eraill yng Nghymru i ganfod effaith cael gwared ar y prawf modd ar gyfer addasiadau bach a chanolig er mwyn llywio trafodaethau gyda Llywodraeth Cymru ar lefelau cyllid ar gyfer grantiau cyfleusterau i’r anabl.

B4.3 Gwneud y mwyaf o fynediad i gartrefi addas ar gyfer pobl ag anghenion arbenigol gan gynnwys pobl hŷn

Er mwyn cyflawni yn erbyn y cam hwn byddwn yn:

B4.3.1 Datblygu cofrestr o gartrefi hygyrch i integreiddio â Chofrestr Tai Cartrefi Dewisedig i sicrhau bod cartrefi sydd wedi'u haddasu yn cael eu rhoi i'r aelwydydd sydd â'r angen mwyaf am yr addasiadau. (Blwyddyn 1)
B4.3.2 Cynnal astudiaeth ddichonoldeb ar greu Tŷ Arddangos sy'n ymgorffori ystod o addasiadau a systemau teleofal i hyrwyddo'r opsiynau sydd ar gael i bobl ag anghenion arbenigol gan gynnwys pobl hŷn. (Blwyddyn 1-2)
B4.3.3 Adolygu a diweddaru cyngor ac arweiniad yn rheolaidd ar wefan y cyngor i sicrhau ei fod yn helpu pobl i gael mynediad at gymorth priodol i barhau i fyw'n annibynnol. (Blwyddyn 1-3)
B4.3.4 Gan ystyried y boblogaeth sy'n heneiddio yn Sir Benfro, sicrhau bod yr angen am lety gwarchod ychwanegol a gofal ychwanegol yn cael ei ddeall a'i gyfrif yn y flaenraglen ddatblygu (Blwyddyn 1-2)

Strategaeth Dai