Wasanaeth Cynhwysiant

Addysg pobl ifanc allan o'u hoed cronolegol

Wrth gefnogi plant a phobl ifanc yn Sir Benfro, fe all staff ysgol / CADY, cyrff llywodraethol a gwasanaethau derbyniadau orfod ystyried a ddylid cynorthwyo pobl ifanc trwy eu haddysgu mewn grŵp blwyddyn wahanol i’w hoed cronolegol.

Bwriad y polisi hwn yw rhoi sylw i’r dadansoddiad uchod, fel bod pobl ifanc, eu teuluoedd a gweithwyr proffesiynol yn gallu ystyried y penderfyniad i addysgu allan o grŵp oed cronolegol a chynllunio’n briodol. Mae’r ddogfen hon yn cefnogi a thywys y rhai sy’n byw neu’n gweithio yn Sir Benfro ac yn arwain at ganllawiau i arferion da y dylid cadw atynt wrth wneud cais o’r fath i’r Awdurdod Lleol

Canllawiau i rieni ac ysgolion ar addysg pobl ifanc allan o`u hoed cronolegol

Os ydych yn meddwl am wneud cais i’ch plentyn gael ei addysgu oddi allan i’w grŵp blwyddyn, mae’n fwy na thebyg eich bod wedi bod yn meddwl tipyn am y pwnc yn barod. Mae nifer o ffactorau i’w hystyried, felly rydym wedi casglu rhywfaint o wybodaeth ynghyd ac wedi edrych ar dystiolaeth ymchwil i’ch helpu i wneud penderfyniad ar sail gwybodaeth.

Taflen Canllawiau i rieni a gofalwyr  

 

ID: 8697, adolygwyd 14/05/2024

Gwasanaeth Seicoleg Addysg

Mae cyfranogiad Seicolegydd Addysg yn cael ei drafod a'i gytuno yng nghyfarfodydd Tîm o Amgylch y Disgybl, y Rhiant a'r Lleoliad (TAPPAS) yr ysgol bob tymor. Trefnir y rhain gan Gydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CydADY) yr ysgol. Os oes gan rieni/gofalwyr bryderon am ddysgu eu plentyn dylent siarad â Chydlynydd ADY yr ysgol yn gyntaf ac a oes angen cyfranogiad seicoleg addysg.

Proffil Un Dudalen i Rieni

Beth sy'n bwysig i ni

  • Cefnogi anghenion lles ysgolion, teuluoedd a'r gymuned.
  • Cysylltu ag asiantaethau Cymorth Cynnar a hyrwyddo ymyrraeth gynnar.
  • Defnyddio gwybodaeth seicolegol sy'n seiliedig ar dystiolaeth i hyrwyddo datblygiad, dysgu, cyflawniad a lles pob plentyn a pherson ifanc.
  • I ysgolion, rhieni a gweithwyr proffesiynol ddilyn ymateb graddedig. Disgrifir hyn yn y ddogfen atodedig.
  • Cael dull sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn lle mae plant, pobl ifanc a'u teuluoedd yn ganolog i bopeth a wnawn.
  • Helpu eich plentyn a'r oedolion o'u cwmpas i ddeall eu cryfderau a'u meysydd angen a chytuno ar ffyrdd cadarnhaol ymlaen.
  • Gwrando ar eich barn a'ch syniadau fel y gallwn gydweithio i wneud newidiadau cadarnhaol i'ch plentyn.
  • Defnyddio ystod o dechnegau asesu i nodi cryfderau ac anghenion eich plentyn. Gall hyn fod yn uniongyrchol gyda'ch plentyn neu'r oedolion o'u cwmpas.
  • Caiff cynlluniau a roddwyd ar waith ar gyfer eich plentyn eu hadolygu mewn modd amserol. Cewch eich gwahodd gan ysgol eich plentyn i gyfrannu at y broses hon.
  • Cael y wybodaeth ddiweddaraf am ymchwil ac arfer gorau cyfredol fel y gallwn gymhwyso'r meddylfryd seicolegol diweddaraf i gefnogi eich plentyn.
  • Perthyn i gyrff proffesiynol cydnabyddedig (e.e. AEP, HCPC) i'w harwain gan fframweithiau safonau proffesiynol a chodau moeseg.

Y ffordd orau o'n cefnogi

  • Ni allwn gymryd rhan yn eich plentyn heb eich caniatâd. Mae'n bwysig iawn eich bod yn llofnodi'r ffurflen ganiatâd o'r ysgol.
  • Byddwn yn gwneud ein gorau i drefnu siarad â chi ar adeg a lle sy'n addas i chi. Gwyddom nad yw bob amser yn bosibl ond mae'n ddefnyddiol os ydych yn rhydd o dynnu sylw eraill yn ystod y cyfnod hwn.
  • Rydych chi'n adnabod eich plentyn orau ac mae eich meddyliau a'ch barn yn bwysig. Drwy fod yn agored ac yn onest gyda'n gilydd gallwn ddeall yn iawn sut y gallwn gefnogi eich plentyn yn y ffordd orau bosibl.
  • Peidiwch â bod ofn gofyn cwestiynau. Byddwn yn gwneud ein gorau i'w hateb, darganfod i chi neu ddweud wrthych y person gorau i gysylltu â nhw.
  • Rhowch wybod i'r ysgol am unrhyw newidiadau ym mywyd eich plentyn, byddant yn gallu dweud wrthym. Gall hyd yn oed newidiadau bach wneud gwahaniaeth mawr i blant
  • I wybod y byddwch yn cyfrannu at gynllun gweithredu eich plentyn (e.e. gwrando ar eich plentyn yn darllen, rhoi cynnig ar ffyrdd newydd o ymwneud â'ch plentyn).
  • Mae eich cyfraniad yn adolygiad eich plentyn yn bwysig. Byddwch yn barod i gyfrannu eich barn. Bydd ysgol eich plentyn yn eich helpu i baratoi ar gyfer hyn.
  • Bydd clywed eich barn a'ch adborth ynglŷn â'n gwasanaeth, gan gynnwys yr hyn y gallem ei wneud yn well, yn ein helpu i wella'r ffordd rydym yn gwneud pethau. 

Yr hyn y mae pobl yn ei ddweud y maent yn ei hoffi ac yn ei edmygu amdanom ni

'Bob amser yn gyfeillgar ac yn hawdd mynd ato'

'Gwrandawyr da a llawer o wybodaeth ddefnyddiol'

'Dull calonogol tuag at rieni'

'Dull hyblyg o ddatrys problemau i deuluoedd'

Gwasanaethau Cwnsela Mewn Ysgolion

Beth yw Cwnsela?

Mae'r Gwasanaeth Cwnsela mewn Ysgolion yn cynnwys grŵp o therapyddion cymwys a phrofiadol proffesiynol sydd wedi'u lleoli ar draws ysgolion Sir Benfro. Mae cwnsela yn cynnig lle diogel i blant a phobl ifanc siarad am y pethau a allai fod yn eu poeni, fel colli rhywun agos, perthnasau teuluol, bwlio, pryderon iechyd neu bryder ynghylch gwaith ysgol - gellir trafod unrhyw beth. 

Mae'r gwasanaeth yn dilyn canllawiau moesegol proffesiynol, yn ogystal â pholisïau ac arferion diogelu cenedlaethol, felly bydd yr hyn y siaradir amdano yn ystod sesiynau cwnsela yn aros yn gyfrinachol oni bai bod y materion a drafodir yn cynnwys niwed iddyn nhw eu hunain neu i eraill.

Ar gyfer pwy y mae'r gwasanaeth?

Mae'r gwasanaeth ar gyfer plant a phobl ifanc a fyddai'n elwa o gyfnod byr o gymorth therapiwtig ac i'r rheini ag anghenion emosiynol nad ydynt yn cael eu hystyried yn ddigon sylweddol i gael mynediad at wasanaethau eraill fel y Gwasanaeth Iechyd Meddwl Sylfaenol neu'r Gwasanaeth Iechyd Meddwl Plant a'r Glasoed.

Sut y gellir asesu'r gwasanaeth?

Gall pobl ifanc sy'n mynychu ysgol uwchradd yn Sir Benfro gael mynediad uniongyrchol at gwnselydd yn yr ysgol trwy ymweld â'r cwnselydd a enwir yn eu hysgol a gwneud apwyntiad. Gall oedolion sy'n adnabod y person ifanc, fel athro/athrawes, hefyd awgrymu bod person ifanc yn cael mynediad at gwnsela yn yr ysgol ond cynhelir sgwrs gyda'r person ifanc bob amser cyn unrhyw gysylltiad â chwnselydd er mwyn cael ei ganiatâd. Ni fydd cwnsela yn digwydd heb gydsyniad y person ifanc. Dylai fod gan bob ysgol uwchradd daflenni a hysbysfyrddau yn hysbysebu'r gwasanaeth a sut y gellir ei gyrchu.

Os teimlir y byddai plentyn yn yr ysgol gynradd yn elwa o gymorth cwnsela, trefnir trafodaeth gyda Seicolegydd Addysg a Chydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol yr ysgol gynradd i ystyried y cais.

Gyda phwy y dylid cysylltu?

Mae gan bob ysgol uwchradd yn Sir Benfro, yn ogystal ag Ysgol Arbennig Portfield, gwnselydd a enwir yn yr ysgol. Gall pobl ifanc gysylltu â'r cwnselydd yn uniongyrchol neu ofyn i aelod o staff wneud hynny ar eu rhan.

Bydd angen i rieni plant oed ysgol gynradd gysylltu â'r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol yn yr ysgol.

I ddarganfod mwy, anfonwch e-bost at: school.counsellor@CyngorSirPenfro.gov.uk

Ffôn: 01437 776473

ID: 8245, adolygwyd 12/02/2024

Y Tîm Cymorth Cynnar - Amdanom ni

Y Tîm Cymorth Cynnar

Nod y Tîm Cymorth Cynnar yn Sir Benfro yw targedu cymorth a chefnogaeth gynnar i blant, pobl ifanc a theuluoedd gan ganolbwyntio ar sicrhau eu bod yn gallu cael gafael ar y gwasanaethau cywir ar yr adeg gywir. Cynigir hyfforddiant a chymorth hefyd i ysgolion a lleoliadau eraill. Y nod yw galluogi plant i gyrraedd eu potensial, ac mae'r rhai sy'n gweithio gyda hwy wedi'u harfogi i'w helpu i gyflawni hyn. Mae'r tîm yn cynnig ystod eang o wasanaethau cymorth i blant, pobl ifanc a theuluoedd ar draws gwahanol lefelau o angen.

 

Cwrdd â'r Tîm Cymorth Cynnar

Claire Bullock

Arweinydd Tîm Cymorth a Chymorth Cynnar

claire.bullock@pembrokeshire.gov.uk

Emma Wilson

Athro Arbenigol ar gyfer SpLD

Emma.Wilson2@pembrokeshire.gov.uk

Sally Evans

Athro Ymgynghorol ar gyfer ASD

SallyAnn.Evans@pembrokeshire.gov.uk

Kathryn Brown

Athro Ymgynghorol ar gyfer Cynhwysiant a Lles

Kathryn.Brown@pembrokeshire.gov.uk

Helen Butland

Athro Ymgynghorol ar gyfer Anghenion Cymhleth

Helen.Butland@pembrokeshire.gov.uk 

 

Cynorthwywyr Addysgu Lleferydd ac Iaith (SALTAs)

  • Carolyn Cox
  • Mel Skyrme
  • ​​​​​​​Alonwy Howell

 

ID: 7987, adolygwyd 31/03/2023

Gwybyddiaeth a Dysgu / Anghenion Cymhleth

Beth yw'r Gwasanaeth? - Ar gyfer pwy mae'r Gwasanaeth?

Mae'r tîm Cynghori ar Anghenion Cymhleth yn cynnig cyngor ac arweiniad i ysgolion cynradd ac uwchradd ledled Sir Benfro ar gyfer plant ac oedolion ifanc 3-19 oed sydd ag anghenion dysgu cymhleth.

O fewn y tîm Anghenion Dysgu Cymhleth mae athro ymgynghorol a chynorthwyydd arbenigol.

Wrth gyfeirio at y gwasanaeth, asesir anghenion disgybl a gwneir argymhellion addas. Os bydd angen, datblygir rhaglen gymorth i staff a'r disgybl ac mae'r cynorthwyydd anghenion cymhleth yn cefnogi gweithredu'r rhaglen. Caiff rhaglenni cymorth eu hailes hasesu bob pump i chwe wythnos i sicrhau bod myfyrwyr yn gwneud cynnydd da. Bydd yr amser y mae myfyriwr yn ymwneud â'r gwasanaeth yn amrywio yn dibynnu ar angen y person ifanc. 

Sut y gellir cael gafael ar y Gwasanaeth? - Â phwy i gysylltu?

Gwneir atgyfeiriadau drwy ysgol y plentyn mewn trafodaeth â'r Pennaeth neu'r Cydgysylltydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY).

 

Gellir trafod pryderon ychwanegol gyda:

Helen Butland – Athro Ymgynghorol ar gyfer Anghenion Cymhleth

E-bost: Helen.Butland@pembrokeshire.gov.uk

 

ID: 7988, adolygwyd 14/04/2023

Anghenion Lleferydd, Iaith a Chyfathrebu

Beth yw SLCN? 

Mae rhai plant a phobl ifanc yn ei chael yn anodd gwrando, deall a chyfathrebu ag eraill, ac efallai y bydd angen cymorth arnynt i ddatblygu'r nifer rhyfeddol o sgiliau sydd dan sylw. 

SLCN yw'r term ymbarél a ddefnyddir amlaf i ddisgrifio'r anawsterau hyn. Ystyr yr enw yn Gymraeg yw Anghenion Lleferydd, Iaith a Chyfathrebu (Speech, Language and Communication Needs). 

Mae'n bosibl y bydd plant ag SLCN yn cael anhawster gyda dim ond un sgìl lleferydd, iaith neu gyfathrebu, neu gyda sawl un. Gall plant gael anawsterau gyda gwrando a deall, neu gyda siarad, neu gyda'r ddau. Mae gan bob plentyn gyfuniad unigryw o gryfderau hefyd. Mae hyn yn golygu bod pob plentyn ag SLCN yn wahanol. 

A yw'n gyffredin? 

Mae Anghenion Lleferydd, Iaith a Chyfathrebu, neu SLCN, yn eithaf cyffredin. Amcangyfrifir bod SLCN gan oddeutu 10% o blant sy'n dechrau yn yr ysgol – mae hyn yn golygu oddeutu 2-3 ym mhob ystafell ddosbarth. 

Beth y mae therapydd Iaith a Lleferydd yn ei wneud? 

Mae Coleg Brenhinol y Therapyddion Iaith a Lleferydd (RCSLT) yn disgrifio therapi iaith a lleferydd fel therapi sy'n helpu i reoli anhwylderau lleferydd, iaith, cyfathrebu a llyncu mewn plant ac oedolion. 

Sylw a Gwrando  

Sylw 

Mae angen i blentyn allu rhoi sylw i bethau perthnasol yn ei amgylchedd er mwyn medru dysgu. Mae'r gallu i ganolbwyntio a thalu sylw yn hanfodol wrth ddysgu iaith. 

Yn raddol, bydd plentyn yn dysgu symud ffocws ei sylw o un gweithgaredd neu wrthrych i un arall, gan wrando ar yr un pryd.  

Gwrando  

Rhaid i blentyn allu clywed cyn iddo fedru siarad. Fodd bynnag, rhaid i blentyn hefyd allu 'gwrando', ac mae hyn yn wahanol iawn i glywed. 

Mae gwrando yn golygu'r medr i ganolbwyntio ar y synau y mae'n eu clywed o'i gwmpas er mwyn gallu deall o le y daw'r synau. 

Mae gwrando'n cynnwys: 

  • dethol lleferydd o blith yr holl synau eraill sydd i'w clywed o'i gwmpas 
  • canolbwyntio ar y lleferydd 
  • clywed a sylwi ar y gwahaniaethau rhwng synau'r lleferydd, a 
  • nodi'r gwahaniaethau rhwng geiriau.  

Chwarae  

Mae plant ifanc yn dysgu sgiliau cyfathrebu cynnar trwy chwarae. Mae angen llawer o gyfleoedd i chwarae arnynt. Mae chwarae, yn enwedig chwarae symbolaidd, yn gam pwysig yn natblygiad iaith. Er enghraifft, trwy ddeall bod y cwpan tegan yn cynrychioli'r cwpan go iawn, mae plentyn yn dechrau deall bod geiriau'n cynrychioli pethau, pobl, digwyddiadau, ac ati. 

Er enghraifft: trwy chwarae, mae'r plentyn yn sylweddoli bod y cwpan tegan yn y set de yn 'symbol' o'r cwpan go iawn yng nghegin mami, er ei fod yn edrych yn wahanol, o bosibl.

Deall Iaith 

Mae plant yn dysgu siarad trwy glywed geiriau drosodd a throsodd.  

Rhaid iddynt glywed gair newydd lawer, lawer gwaith, a'i ddeall, cyn y gallant geisio ei ddweud eu hunain. 

Gellir hefyd alw'r broses o ddeall iaith yn 'iaith oddefol' neu'n 'ddealltwriaeth'. 

Defnyddio iaith 

Siarad yw'r ffordd yr ydym fel arfer yn ein mynegi ein hunain. Dyna pam y mae therapyddion iaith a lleferydd yn aml yn cyfeirio at siarad fel 'Iaith Fynegiannol'. 

Mae iaith fynegiannol yn golygu defnydd eich plentyn o iaith, gan gynnwys y geiriau y mae'n eu defnyddio a'r modd y gall gyfuno geiriau mewn brawddegau. Wrth i blant ddatblygu, mae eu geirfa'n cynyddu a gallant ddefnyddio brawddegau ac iddynt strwythurau mwy cymhleth. 

Mae babanod yn cyfathrebu cyn y gallant siarad, drwy grio, gwneud synau a defnyddio mynegiant wyneb fel cyswllt llygaid a gwenu.

Mae plant yn dysgu siarad trwy glywed geiriau drosodd a throsodd. Rhaid iddynt glywed gair newydd lawer, lawer gwaith cyn y gallant geisio ei ddweud eu hunain. 

Lleferydd 

'Lleferydd' yw'r synau yr ydym yn eu rhoi at ei gilydd i ffurfio geiriau. Mae'r synau hyn yn cael eu ffurfio trwy ddefnyddio'r gwefusau, y tafod, y dannedd, y geg a'r trwyn. 

Mae lleferydd plant ifanc yn aml yn 'aneglur', h.y. maent yn defnyddio synau anghywir mewn geiriau. Mae'n bwysig cofio'r canlynol: 

  • Mae pob plentyn yn datblygu mewn ffordd wahanol 
  • Nid yw pob plentyn yn siarad yn glir o'r dechrau 
  • Ni all pob plentyn ddweud pob sain ar unwaith 
  • Efallai y bydd eich plentyn yn datblygu lleferydd clir dros amser, heb unrhyw help

Atal dweud 

Beth yw atal dweud?  

  • Cyfeirir at atal dweud hefyd fel siarad ag atal neu ddiffyg rhuglder.
  • Mae pawb yn dioddef o ddiffyg rhuglder o bryd i'w gilydd, sy'n golygu eu bod yn ailadrodd rhannau o eiriau neu'n defnyddio geiriau llanw megis 'y' ac 'ym’. 

Y llais 

Pam y mae gofal llais mor bwysig? 

  • Mae eich llais a thannau eich llais mewn perygl o ddioddef o draul. 
  • Mae tannau llais plant yn fach a bregus iawn. 
  • Pan fydd plant yn siarad, mae tannau eu llais yn dirgrynu (yn siglo gyda'i gilydd) tua 300 gwaith yr eiliad. 
  • Os yw'r dirgryniad hwn dan straen, gall beri i dannau'r llais fynd yn ddolurus neu'n llidiog. 
  • Os bydd y straen hwn yn para dros gyfnod o amser, bydd yn anodd i dannau'r llais wella a gallai hyn wedyn gael effaith ar ansawdd llais eich plentyn. Pan fydd ansawdd y llais yn gryg, yn wan neu'n anadlol, neu dan straen, am gyfnod hir, gelwir hyn yn dysffonia. 

Rhyngweithio Cymdeithasol 

Pam y mae rhyngweithio cymdeithasol yn bwysig? 

Mae angen sgiliau rhyngweithio cymdeithasol i fod yn gyfathrebwr llwyddiannus. Ymhlith y sgiliau y mae'r canlynol 

  • siarad 
  • gwrando 
  • deall 
  • gwybod sut a phryd i ddefnyddio iaith mewn sefyllfaoedd gwahanol a chyda pobl wahanol 
  • gallu defnyddio a deall cyfathrebu dieiriau, megis mynegiant wyneb, cyswllt llygaid, iaith y corff a chymryd tro 

Gwefannau defnyddiol

Bwrdd Iechyd Hywel Dda Gwasanaeth Therapi Iaith a Lleferydd Pediatrig (yn agor mewn tab newydd)

I CAN, yr elusen gyfathrebu plant (yn agor mewn tab newydd)

Michael Palin Centre for Stammering (yn agor mewn tab newydd)

Adnoddau ar gyfer | Iaith a Lleferydd Plant Ymddiriedolaeth GIG Iechyd a Gofal Swydd Henffordd a Swydd Gaerwrangon (yn agor mewn tab newydd)

Therapi Iaith a Lleferydd Plant ar gyfer Luton a Bedford (yn agor mewn tab newydd)

Therapi Iaith a Lleferydd Plant Ffife'r GIG (yn agor mewn tab newydd)

 

Manylion Tîm Iaith a Lleferydd Plant Sir Benfro: 

Os oes gennych unrhyw gwestiynau neu bryderon ynghylch datblygiad iaith a Lleferydd eich plentyn, dylech drafod hyn gyntaf ag athro dosbarth eich plentyn neu Gydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) yr ysgol.  

Isod y mae manylion cyswllt Tîm Therapi Iaith a Lleferydd Plant Sir Benfro:

 

ID: 7964, adolygwyd 22/11/2023

Synhwyraidd – Gwasanaeth Cynghori: Byddardod

Byddardod

Ein gwaith gyda theuluoedd gartref, mewn lleoliadau cyn-ysgol, ysgolion a cholegau addysg bellach

Mae'r gwasanaeth cynghori ar gyfer plant â byddardod yn rhan o'r Gwasanaeth Synhwyraidd. Rydym yn darparu cyngor a chefnogaeth i blant a phobl ifanc â byddardod o enedigaeth hyd at 25 oed.

Nod y gwasanaeth yw datblygu gwybodaeth, hyder ac arbenigedd mewn byddardod trwy gynnig cyngor a chefnogaeth i deuluoedd a lleoliadau addysgol, gan sicrhau bod ein plant a phobl ifanc yn cael darpariaeth gyfartal i gyflawni eu llawn botensial.

Rydym yn grŵp o athrawon plant byddar cymwysedig arbenigol â sgiliau, profiad a chymwysterau ychwanegol yn Iaith Arwyddion Prydain.

Gyda set sgiliau a phrofiad eang rydym yn gweithio'n agos fel tîm i ddarparu gwasanaeth o'r ansawdd gorau i'n plant a'n pobl ifanc, eu teuluoedd a'u lleoliadau addysgol.

Sut mae'n gweithio

Mae'r gwasanaeth yn derbyn plant byddar sydd wedi cael eu hatgyfeirio gan y Gwasanaeth Awdioleg ym Mwrdd Iechyd Hywel Dda. O'r fan honno bydd y plentyn neu'r person ifanc oed ysgol yn cael ei sgrinio drwy'r fframwaith Partneriaeth Amhariad ar y Synhwyrau Cenedlaethol (NATSIP). Bydd cyswllt cychwynnol yn cael ei wneud ag ysgolion i gynnal naill ai asesiadau neu i arsylwi a threfnir unrhyw ymweliadau dilynol i ddilyn cynnydd o ran targedau a gwerthuso cynhwysiant yn barhaus. Ar gyfer teuluoedd plant cyn oed ysgol bydd ymweliadau'n cael eu gwneud i'r cartref a'r lleoliad cyn ysgol i gwrdd â theuluoedd, gofalwyr a darparwyr.

Mae’r tîm yn gweithio’n agos gydag ysgolion i olrhain cynnydd a sicrhau bod plant a phobl ifanc byddar y nodir eu bod yn tanberfformio yn cael eu cefnogi cymaint â phosibl.  

Ar gyfer plant sy’n fyddar dros dro neu 'glust ludiog' rhoddir cyngor i ysgolion a chynigir cymorth neu fonitro parhaus mewn ymgynghoriad â’r gwasanaeth Awdioleg. I lawer o'r plant hyn bydd clust ludiog yn gwella dros amser.

Beth rydyn ni’n ei gynnig

  • Ymweliadau cartref i helpu teuluoedd i hyrwyddo datblygiad cynnar cyfathrebu ac iaith.
  • Cyngor a chefnogaeth trosglwyddo i leoliadau Blynyddoedd Cynnar ac ar draws pob cam allweddol
  • Asesu angen neu feysydd penodol fel datblygu iaith, prosesu, gwrando, sylw a sgiliau cymdeithasol,
  • Monitro rheolaeth ar ddefnydd effeithiol o gymhorthion clyw / mewnblaniadau yn y cochlear er mwyn sicrhau'r mynediad gorau posibl at leferydd.
  • Cyfrannu at Gyfarfodydd y Tîm Awdioleg Amlddisgyblaethol, Asesiadau Clyw Pediatreg a Chlinigau Adolygu Clyw.
  • Argymhellion ar dechnoleg ac adnoddau cynorthwyol priodol. Er enghraifft, cymorthyddion radio, systemau maes sain ac acwsteg gyffredinol.
  • Ymweliadau a chyngor i leoliadau addysgol.
  • Cefnogaeth i deuluoedd ynghylch Iaith Arwyddo Prydain a ddarperir gan ein Hathrawon Plant Byddar Cymwysedig neu gan ddarparwyr sydd wedi’u hargymell
  • Hyfforddiant pwrpasol yn cael ei gynnig i leoliadau yn ôl yr angen
  • Mynediad at ystod o gymorth arall fel y Gymdeithas Plant Byddar Genedlaethol a hyfforddiant arall fel cyrsiau ar-lein.
  • Perthnasoedd gwaith agos gyda'n cydweithwyr ym maes iechyd i ddarparu gwybodaeth a diweddariadau awdioleg cyfoes.
  • Addysgu sgiliau arbenigol yn uniongyrchol e.e. sgiliau iaith penodol, sgiliau eiriolaeth a dealltwriaeth o golli clyw / byddardod.
  • Cyngor i ysgolion ar gonsesiynau arholiadau.
  • Gwaith cydweithredol gydag ystod o bartneriaid allweddol, megis:
    • Cydlynwyr Dysgu Ychwanegol holl ysgolion Sir Benfro
    • Ymwelwyr Iechyd
    • Nyrsys Ysgol
    • Therapyddion lleferydd ac iaith

Gwasanaethau Clyw Plant - Bwrdd Iechyd Hywel Dda (yn agor mewn tab newydd)

Canolfan Mewnblaniad yn y Cochlea - Ysbyty Athrofaol Cymru, Caerdydd (yn agor mewn tab newydd)

Gweithgor Gwasanaethau Clyw Plant - Gorllewin Cymru (yn agor mewn tab newydd)

Coleg Sir Benfro (yn agor mewn tab newydd)

ID: 7965, adolygwyd 30/04/2024

Croeso i Wasanaeth Cynhwysiant

Yma fe welwch wybodaeth i deuluoedd sydd â phlant/pobl ifanc ag Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY). Nod cyffredinol y Gwasanaeth Cynhwysiant yw hyrwyddo cyflawniad a lles i bawb, a sicrhau bod pob dysgwr yn Sir Benfro yn cael cymorth i gyrraedd ei lawn botensial.

Mae hyn yn golygu sicrhau bod pob plentyn a pherson ifanc yn cael mynediad cyfartal at gyfleoedd a gwasanaethau; bod pob plentyn a pherson ifanc yn cael cynnig addysg o ansawdd uchel sy'n eang, yn gytbwys ac yn berthnasol i ddiwallu eu hanghenion unigol; a bod plant ifanc a'u teuluoedd wrth wraidd y broses.

Mae'r wefan hon wedi'i rhannu'n bedair prif adran: Darpariaeth a Chymorth, Gwasanaeth Partneriaeth Rhieni, TAPPAS, a Thrawsnewid ADY

Stori Eliza

Pwy yw Pwy - Gwasanaeth Cynhwysiant a Anghenion Dysgu Ychwanegol

Cymorth Cynnar ac Arbenigol

  • Claire Bullock, Arweinydd y Tîm, Cymorth Cynnar ac Arbenigol
  • Sally Evans, Athro Ymgynghorol - Awtistiaeth
  • Kathryn Brown, Athro Ymgynghorol - Cynhwysiant a Lles
  • Emma Wilson, Athro Arbenigol - Anasterau Dysgu Penodol
  • Helen Butland, Athro Ymgynghorol - Anghenion Cymhleth
  • Julie Fudge, Athro Ymgynghorol - Cymorth Dyslecsia ac Ymddygiad
  • Carolyn Cox, Cynorthwyydd Cymorth Cynhwysiant a Chyfathrebu
  • Melanie Skyrme, Cynorthwyydd Cymorth Cynhwysiant a Chyfathrebu
  • Sally Rothery, Cynorthwyydd Cymorth Anghenion Cymhleth
  • Elonwy Howell, Cynorthwyydd Cymorth Cynhwysiant a Chyfathrebu

Gwasanaeth Partneriaeth Rhieni

  • Leonie Rayner, Rheolwr Cymorth i Rieni
  • Janice Managhan, Uwch-weithiwr Cymorth Cynhwysiant a Chydlynydd Darpariaeth Arbenigol Ôl-16
  • Hannah MacDonald, Gweithiwr Cymorth i Rieni
  • Donna Smith, Gweithiwr Cymorth Cynhwysiant
  • Georgie Barton, Gweithiwr Cymorth Cynhwysiant

Seicoleg Addysgol

  • Dr. Lorraine Silver, Prif Seicolegydd Addysgol
  • Heidi Evans, Uwch-seicolegydd Addysgol
  • Dr. Emma Emanuel, Uwch-seicolegydd Addysgol Arbenigol Lles
  • Dr. Janet Mycroft, Seicolegydd Addysgol
  • Lucy Harrold, Seicolegydd Addysg ar gyfer Person Ifanc sy'n Derbyn Gofal
  • Angharad Cooze, Seicolegydd Addysgol
  • Louise Murray, Seicolegydd Addysgol

Amhariad ar y Synhwyrau, Corfforol/Meddygol Cymhleth

  • Mair Anwen Jones, Athro Arbenigol ar gyfer Disgyblion â Nam ar eu Golwg – Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg
  • Lucy Richardson, Athro Ymgynghorol ar gyfer Plant Byddar / â Nam ar eu Clyw
  • Sarah Starling, Athro Ymgynghorol Arbenigol ar gyfer Plant Byddar / â Nam ar eu Clyw
  • Donna Rowlands, Cynorthwyydd Cymorth Gwasanaeth Cyflawni Lleiafrifoedd Ethnig Cynradd
  • Hayley Howells, Cynghorydd Arbenigol ar gyfer Plant a Phobl Ifanc ag Anghenion Corfforol a Meddygol Cymhleth

Addysg Ddewisol yn y Cartref

  • Kelly Hamid, Rheolwr Addysg Ddewisol yn y Cartref
  • Victoria Brace, Cynghorydd addysg ddewisol yn y Cartref
  • Karen Thomas, Cynghorydd addysg ddewisol yn y Cartref
  • Amy Griffiths, Cynorthwyydd addysg ddewisol yn y Cartref

Gwasanaethau Cymorth Ymddygiad

  • Sian Williams, Pennaeth Canolfan Ddysgu Sir Benfro
  • Richard Hobbs, Rheolwr Cefnogi Ymddygiad ar gyfer Ysgolion Uwchradd
  • Julie Fudge, Athro Ymgynghorol ar gyfer Ymddygiad mewn Addysg Gynradd
  • Sarah Starling, Athro Ymgynghorol ar gyfer Ymddygiad mewn Addysg Gynradd
  • James Parsons, Athro Ymgynghorol ar gyfer Ymddygiad mewn Addysg Gynradd

Tîm Cwnsela i Ysgolion

  • Bethan Francis, Swyddog Datblygu (GCLY)
  • Jess Hope, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • Amanda Griffiths, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • Brigitte Osborne, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • Jo Owens, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • Dean Scourfield, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • Aly Saint, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol
  • AJ Griffiths, Cwnselydd a Leolir yn yr Ysgol

Person Ifanc sy’n Derbyn Gofal

  • Terina Thomas, Athrawes Ymgynghorol ar gyfer Person Ifanc sy'n Derbyn Gofal
  • Lucy Harrold, Seicolegydd Addysg ar gyfer Person Ifanc sy'n Derbyn Gofal
ID: 7955, adolygwyd 08/08/2024

Gwasanaeth Cymorth Ymddygiad

Mae'r Gwasanaeth Cymorth Ymddygiad yn cynnig cymorth ac arweiniad i ysgolion a theuluoedd ledled y sir. Mae'r tîm yn cynnwys pedwar athro/athrawes sy'n cwmpasu'r holl agweddau ar allgymorth ymddygiad gan gynnwys:

  • Hyfforddiant i athrawon, staff a llywodraethwyr yr ysgol
  • Cefnogi disgyblion unigol
  • Rhoi cyngor i staff yr ysgol ar systemau, gweithdrefnau a pholisïau
  • Gweithio'n agos gyda phartneriaid i gefnogi plant a phobl ifanc megis Partneriaeth Rhieni, Gwasanaeth Lles Addysg, Gwasanaeth Ieuenctid, a Gwasanaethau Plant ac ati
  • Cefnogi disgyblion i mewn ac allan o leoliadau arbenigol
  • Cefnogi cyfnod pontio disgyblion rhwng ysgolion a chyfnodau allweddol
  • Arwain ar gynlluniau Cymorth Bugeiliol
  • Monitro gwaharddiadau ac ymyriadau
  • Rhoi cyngor i ysgolion mewn perthynas ag Anghenion Dysgu Ychwanegol

 

ID: 7930, adolygwyd 01/07/2022

Darpariaeth a lleoliadau arbenigol

Yn Sir Benfro, rydym wedi ymrwymo i gynhwysiant ac i addysgu cymaint o'n plant a'n pobl ifanc â phosibl yn ein hysgolion prif ffrwd.

Y cynharaf y bydd y lleoliadau ysgol arbenigol yn cael eu hystyried ar gyfer mynediad yw’r tymor ar ôl i’r disgybl droi’n bedair oed ac mae ganddo hawl i ddarpariaeth addysg llawn amser.

Mae ystod o ddarpariaeth arbenigol wedi'i datblygu i ddarparu lleoliadau priodol i addysgu plant a phobl ifanc ag ystod o'r anghenion mwyaf cymhleth. Fel rhan o’n hymrwymiad, mae’r Gwasanaeth Cynhwysiant yn adolygu ei ddarpariaeth arbenigol yn barhaus ac yn cynllunio’r ffordd orau o ddiwallu’r anghenion a ragwelir yn y dyfodol.

Yn Sir Benfro, ar gyfer dysgwyr ag anghenion mwy cymhleth, mae lleoliad arbenigol naill ai mewn ysgol arbennig, Canolfan Adnoddau Dysgu (CAD), neu Ganolfan Ddysgu Sir Benfro, yn darparu gofal cofleidiol a chymorth addysgol i sicrhau bod y plant yn cyflawni eu llawn botensial. Yn unol â Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a’r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018 a Chod ADY 2021, bydd ysgolion yn cynnal cyfarfodydd cynllunio sy’n canolbwyntio ar unigolyn i bennu anghenion ddysgu ychwanegol (ADY) y plentyn unigol i nodi darpariaeth dysgu ychwanegol a allai gynnwys lleoliad arbenigol. Mae hyn yn caniatáu cynllunio cadarn a rhannu gwybodaeth gywir i hysbysu paneli cyn gwneud penderfyniadau ynghylch lleoliadau arbenigol.

Ysgol Arbennig Portfield

Mae Ysgol Portfield (yn agor mewn tab newydd) yn ysgol arbennig ar gyfer disgyblion 3-19 oed sydd wedi'u lleoli yn Hwlffordd, Sir Benfro gyda disgyblion yn cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Saesneg. Mae gennym hefyd ddwy ganolfan loeren: Y Porth yn Ysgol y Preseli yng Nghrymych lle mae disgyblion yn cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg ac yn Ysgol Uwchradd VC Hwlffordd sy'n gyfrwng Saesneg. Rydym yn darparu cyfleoedd a gwasanaethau dysgu rhagorol i'n disgyblion sydd ag ystod o alluoedd ac anghenion gan gynnwys anghenion ychwanegol cymedrol, difrifol, dwys a lluosog, cyflwr sbectrwm awtistiaeth a disgyblion ag anghenion cymdeithasol, emosiynol ac ymddygiadol. Mae Portfield yn dilyn ymarfer Ysgolion Sy'n Seiliedig ar Drawma ac mae ein gwaith yn seiliedig ar ofal personol, ymddiriedaeth ac empathi. Rydym yn dathlu unigoliaeth pob disgybl, yn personoli'r cwricwlwm i ddiwallu eu hanghenion a'u cefnogaeth ac yn dathlu pob llwyddiant.

Canolfannau Adnoddau Dysgu (CADau)

Mae Canolfan Adnoddau Dysgu (CAD) yn ystafell neu gyfres o ystafelloedd sydd wedi'u lleoli'n gyffredinol mewn ysgolion prif ffrwd sy'n darparu addysg i ddisgyblion ag anghenion cymhleth. Mae CADau wedi'u sefydlu i ddarparu cwricwlwm eang a chytbwys i ddisgyblion sy'n hynod wahaniaethol er mwyn eu cefnogi i gyflawni eu llawn botensial. Mae CADau yn rhoi cyfle i ddisgyblion fod yn rhan o weithgareddau a gwersi prif ffrwd lle bo’n briodol ac i gymdeithasu â’u cyfoedion tra bod eu hanghenion unigol yn cael eu cefnogi a’u diwallu.

Ar hyn o bryd mae wyth CAD cynradd a phedair canolfan uwchradd ar draws Sir Benfro.

Pwy all gael mynediad i Ganolfan Adnoddau Dysgu?

Mae CAD yn addas ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu cymhleth. Wrth ystyried a yw person ifanc yn addas ar gyfer lleoliad, bydd gweithwyr proffesiynol yn ystyried ystod o feini prawf penodol. Mae hyn yn cynnwys ystyried: gallu gwybyddol, cyrhaeddiad a chymhlethdod angen mewn perthynas â sgiliau bywyd, cymdeithasol a chyfathrebu.

Y Cyngor Sir yw'r awdurdod derbyn ar gyfer pob Canolfan Adnoddau Dysgu mewn ysgolion. Bydd panel Awdurdod Lleol sy’n cynnwys ysgolion enwebedig, gweithwyr proffesiynol y Gwasanaeth Cynhwysiant a’r Gwasanaeth Seicoleg Addysgol yn trafod pob disgybl sy’n cael ei ystyried ar gyfer mynediad i ddarpariaeth arbenigol. Bydd y panel yn penderfynu a yw'r disgybl yn bodloni meini prawf y CAD ac yn argymell priodoldeb y lleoliad.

Nid yw'r lleoliad wedi'i fwriadu i fod yn lleoliad hirdymor a bydd yn cael ei adolygu o leiaf bob blwyddyn yn unol â'r broses adolygu statudol.

Canolfan Ddysgu Sir Benfro (PLC)

Mae portffolio Canolfan Ddysgu Sir Benfro yn cynnwys ystod o ddarpariaethau ar gyfer disgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol, gan gynnwys plant a phobl ifanc ag anawsterau ymddygiadol, emosiynol a chymdeithasol sydd o oedran ysgol statudol ac na ellir diwallu eu hanghenion dysgu mewn lleoliad prif ffrwd.

Nid yw'r lleoliad wedi'i fwriadu i fod yn lleoliad hirdymor a bydd yn cael ei adolygu o leiaf bob blwyddyn yn unol â'r broses adolygu statudol.

Mae'r disgyblion wedi'u cofrestru'n ddeuol sy'n golygu eu bod yn cael eu cadw ar gofrestr eu hysgol brif ffrwd i sefydlu cydweithio ac i fonitro cyfleoedd ailintegreiddio.

Y Cyngor Sir yw'r awdurdod derbyn ar gyfer Canolfan Ddysgu Sir Benfro. Bydd panel Awdurdod Lleol sy’n cynnwys ysgolion enwebedig, gweithwyr proffesiynol y Gwasanaeth Cynhwysiant a’r Gwasanaeth Seicoleg Addysgol yn trafod pob disgybl sy’n cael ei ystyried ar gyfer mynediad i ddarpariaeth arbenigol.

Mae gennym gydberthnasau cryf, effeithiol â'n dysgwyr, eu teuluoedd, rhwydweithiau cefnogol, cymunedau ac asiantaethau eraill.

Proses Ymgeisio i Ysgolion wrth Symud i’r Sir – Gwybodaeth i Rieni

Ar gyfer plentyn/person ifanc sydd â Chynllun Datblygu Unigol (CDU), Datganiad AAA neu Gynllun Gofal Iechyd Addysgol (EHCP)

Gall Rhiant/Gofalwyr â Chyfrifoldeb Rhiant wneud cais am leoliad ysgol yn Sir Benfro unwaith y byddwch yn breswylydd amser llawn mewn cyfeiriad yn Sir Benfro.

Mae’n rhaid i chi hysbysu’r Awdurdod Lleol (ALl) hwn o’r dyddiad y byddwch yn symud i’ch cyfeiriad newydd yn Sir Benfro trwy anfon neges e-bost at movein@pembrokeshire.gov.uk. Disgwylir i chi ddarparu prawf o breswyliad.

Bydd y broses Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) yn dechrau o’r dyddiad y byddwch yn hysbysu’r ALl hwn eich bod yn byw yn Sir Benfro, pan fydd eich prawf o breswyliad wedi’i gadarnhau a phan fydd tystiolaeth o ADY.

Mae pob cais am leoliad ysgol yn Sir Benfro yn ei gwneud yn ofynnol i rieni/gofalwyr lenwi’r Ffurflen Derbyn i Ysgolion ar-lein gan enwi’r ysgol(ion) prif ffrwd yr ydych yn gwneud cais amdanynt – hyd yn oed os credwch y bydd angen lleoliad arbenigol ar eich plentyn.

Nodwch ar y ffurflen gais ysgol fod gan eich plentyn Gynllun Datblygu Unigol, Datganiad, Cynllun Gofal Iechyd Addysgol neu unrhyw Gynllun Statudol arall yn ei ysgol/lleoliad presennol, a manylion y ddarpariaeth ysgol.

Rhaid i chi ddarparu gwybodaeth ategol ar y cam hwn, h.y. copi o’r Cynllun ac unrhyw wybodaeth arall o ysgol flaenorol eich plentyn.

Lleoliadau Arbenigol

Bydd panel Cynhwysiant yr Awdurdod Lleol yn ystyried unrhyw geisiadau am leoliad arbenigol unwaith y bydd wedi cael hysbysiad eich bod wedi symud i’ch cyfeiriad newydd yn Sir Benfro ac wedi cwblhau’r ffurflen derbyniadau i ysgolion ar-lein yn unol â’r broses uchod.

Ar sail y dystiolaeth a ddarparwyd, ac mewn trafodaeth â theuluoedd, bydd y panel yn penderfynu pa fath o ddarpariaeth a fydd yn cynorthwyo anghenion eich plentyn.

Mae panel Cynhwysiant yr Awdurdod Lleol yn cyfarfod bob pythefnos a bydd y canlyniad yn cael ei rannu â chi trwy lythyr.

Mae gwybodaeth am ddarpariaethau arbenigol ar y tudalennau Cynhwysiad.

Rhagor o wybodaeth

Mae rhagor o wybodaeth am ysgolion Sir Benfro ar gael.

Mae rhagor o wybodaeth am y system ADY yng Nghymru (Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a’r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018 a Chod Anghenion Dysgu Ychwanegol 2021) ar gael.

Cysylltwch â Gwasanaethau Partneriaeth Rhieni Sir Benfro am gyngor a chymorth diduedd ar pps@pembrokeshire.gov.uk neu 01437 776354

Sylwch, nid yw polisi cludiant ysgol Cyngor Sir Penfro yn ymestyn i ysgolion ‘allan o’r dalgylch’; felly, os yw rhieni yn dewis ysgol y tu allan i’r dalgylch, y rhieni sy’n gyfrifol am gludo eu plant i/o’r ysgol. 

ID: 7931, adolygwyd 30/04/2024

Synhwyraidd - Gwasanaeth Anghenion Corfforol a Meddygol Cymhleth

Mae'r term Angen Corfforol/Meddygol Cymhleth yn cwmpasu ystod eang o afiechydon neu gyflyrau. Bydd y rhain yn aml yn para'n hir (neu'n gronig) a bydd angen addasu llawer o'r plant yr effeithir arnynt fel y gallant gael mynediad llawn i fywyd yr ysgol. Bydd lefel a math yr addasiad yn dibynnu ar gymhlethdod yr angen.

Dyma rai enghreifftiau o Anghenion Corfforol a Meddygol Cymhleth:

  • Amodau fel parlys yr ymennydd, nychdod cyhyrol neu sba bifida lle gall plant gael anawsterau echddygol a fydd yn effeithio ar rai neu'r cyfan o'u coesau.
  • Cyflyrau fel diabetes neu epilepsi lle gallai fod angen cynlluniau meddygol i sicrhau y gellir mynd i'r afael ag anghenion meddygol y plant yn ystod y diwrnod ysgol.
  • Cyflyrau eraill, megis rhai cyflyrau genetig, a allai effeithio ar ddatblygiad a dysgu cyffredinol plentyn

Bydd difrifoldeb yr angen yn wahanol i blentyn i blentyn, a gall newid ar bob cam o'i fywyd ysgol. Un o brif amcanion y Gwasanaeth Anghenion Corfforol a Meddygol Cymhleth yw cefnogi'r ysgol i ddiwallu anghenion y plentyn unigol, tra hefyd yn annog y plentyn i fod mor annibynnol â phosibl.

Sut bydd ysgol fy mhlentyn yn helpu?

  • Dylai'r ysgol weithio gyda chi a'ch plentyn i wneud yn siŵr ei fod yn cael ei gynnwys ym mhob maes o fywyd ysgol.
  • Mae gan yr ysgol ddyletswydd i ystyried deddfwriaeth sy'n ymwneud â chydraddoldeb ac anabledd wrth gynllunio i gefnogi a chynnwys eich plentyn.
  • Dylai'r ysgol ystyried anghenion unigol eich plentyn. Er y rhoddir cymorth yn ôl yr angen, dylai'r ysgol hefyd addysgu eich plentyn i fod mor annibynnol â phosibl.
  • Dylai'r ysgol sicrhau bod gan staff sy'n gweithio gyda'ch plentyn y wybodaeth a'r ddealltwriaeth briodol o salwch neu gyflwr eich plentyn. Lle y bo'n briodol, darperir hyfforddiant staff gan weithwyr iechyd proffesiynol, er enghraifft, nyrsys arbenigol, nyrsys cymunedol, therapyddion lleferydd, ffisiotherapyddion, therapyddion galwedigaethol.
  • Dylai cynlluniau y gallai fod eu hangen i gefnogi eich plentyn gael eu hysgrifennu a'u diweddaru'n ddiweddar. Gallai'r rhain gynnwys cynllun gofal iechyd, proffil un dudalen, cynllun codi a chario, a chynllun toiled.
  • Dylai'r holl staff sy'n gweithio gyda'ch plentyn fod yn ymwybodol o'u cryfderau a'u hanawsterau a dylent fod yn gyfarwydd ag unrhyw gynlluniau sydd ar waith i'w cefnogi.
  • Bydd Cydgysylltydd Anghenion Ychwanegol yr ysgol (ADY) yn gallu gofyn am gyfraniad y Gwasanaeth Anghenion Corfforol a Meddygol Cymhleth am gyngor ac arweiniad neu fewnbwn ymarferol pan fyddant yn cynllunio'r ffordd orau o gefnogi eich plentyn.

Beth alla i ei wneud i gefnogi fy mhlentyn a'i ysgol?

  • Mae rhannu gwybodaeth gyda'r ysgol yn allweddol.
  • Rhowch wybod i'r ysgol os oes unrhyw newidiadau yn salwch neu gyflwr eich plentyn, e.e. newidiadau i feddyginiaeth, gwybodaeth wedi'i diweddaru gan y gwasanaethau Iechyd.
  • Ceisiwch ddysgu eich plentyn sut i wneud pethau drostynt eu hunain. Gall fod yn gyflymach ac yn haws gwneud pethau ar eu rhan ond y nod bob amser yw eu dysgu sut i wneud pethau mor annibynnol â phosibl, fel eu bod yn cael mwy o gyfleoedd mewn bywyd.
  • Mae'n bwysig iawn ceisio ymarfer sgiliau fel gwisgo, defnyddio cyllyll a ffyrc, cael teganau ac offer allan a'u rhoi i ffwrdd eto gan y bydd hyn yn galluogi eich plentyn i ddysgu bod yn fwy annibynnol ac ymuno'n llawnach â gweithgareddau.
ID: 7918, adolygwyd 14/04/2023

Synhwyraidd - Nam ar y Golwg

Gwybodaeth Gyffredinol - Nam ar y Golwg

Mae'r Athro Arbenigol (Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg) yn gweithio gyda phlant a phobl ifanc o bob oed o fabanod nes iddynt orffen eu haddysg. Mae'r gwasanaeth yn gweithio mewn partneriaeth â gweithwyr iechyd proffesiynol, Arbenigwyr Cynefino, gweithwyr Iechyd proffesiynol a Gofal Cymdeithasol. Mae rôl yr Athro Nam ar y Golwg Arbenigol yn cynnwys:

  • Monitro a helpu Disgyblion, Rhieni a'r Lleoliad Addysgol i godi ymwybyddiaeth o'r nam ar y golwg ac asesu eu hangen gweledol.
  • Darparu cefnogaeth ychwanegol i ddisgyblion unigol a phlant cyn-ysgol, gan gynnwys Braille a sgiliau bysellfwrdd arbenigol.
  • Darparu hyfforddiant i ysgolion i'w helpu i ddeall anghenion disgyblion â nam ar eu golwg.
  • Rhoi hyfforddiant ymwybyddiaeth, hyfforddiant pwnc-benodol, hyfforddiant offer arbenigol i ysgolion gan gynnwys defnyddio deunyddiau fel deunydd ysgrifennu, darllen sgrin, meddalwedd chwyddo, cymorthyddion golwg gwan a dyfeisiau Braille.
  • Darparu cefnogaeth a hyfforddiant trosglwyddo penodol i Nam ar y Golwg lle bo angen.
  • Cefnogi a rhoi cyngor i rieni / gwarcheidwaid.
  • Hyrwyddo a darparu hyfforddiant ar les emosiynol a sgiliau cymdeithasol a chyfathrebu.
  • Cefnogi myfyrwyr trwy drosglwyddo i ddarpariaeth ôl-16 / Addysg Bellach ac i fod yn oedolion annibynnol.
  • Grymuso a chefnogi disgybl â nam ar ei olwg i ddatblygu hunanhyder a hunan-barch.
  • Addysgu sgiliau arbenigol, er enghraifft Braille, defnyddio offer arbenigol a TGCh, a sgiliau byw a dysgu annibynnol.
  • Addasu adnoddau addysgu a dysgu mewn fformatau print, sain neu gyffyrddadwy a hyfforddi staff mewn lleoliadau i wneud hyn
  • Cynghori staff ysgolion ar drefniadau mynediad ar gyfer arholiadau.
  • Helpu disgyblion i gyrraedd eu potensial waeth beth fo'u nam ar eu golwg.

Dyma daflen ffeithiau a gynhyrchwyd gan y RNIB sy’n amlinellu rôl Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg:

Rôl Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg (yn agor mewn tab newydd) 

Mewn cymdeithas sy’n gynyddol gynhwysol, rôl yr Athro Nam ar y Golwg yw sicrhau bod dewis yn cael ei gynnig i blant, pobl ifanc a rhieni/gofalwyr plant a Phobl Ifanc sydd â Nam ar eu Golwg. Mae arbenigedd ac adnoddau ar gael i ddisgyblion, rhieni/gwarcheidwaid ac ysgolion i alluogi mynediad cynhwysol llawn at ddysgu. Mae sgiliau byw'n annibynnol a symudedd yn cael eu cyrchu pan fo angen hynny gan arbenigwyr Sefydlu Cŵn Tywys y DU. Sefydlir gweithio cydweithredol i helpu a diwallu pob angen.

 

Sut mae cael help gan Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg/Athro Arbenigol ar gyfer Nam ar y Golwg? 

Mae'r llwybr i gael gafael ar gymorth gan Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg fel arfer yn cychwyn trwy atgyfeiriad iechyd uniongyrchol gan yr Offthalmolegydd neu y Clinig Llygaid. Gall y plentyn gael ardystiad Nam ar ei Olwg neu Nam Difrifol ar ei Olwg. Unwaith y bydd gan yr Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg fanylion y plentyn, bydd yr Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg yn cychwyn cyswllt uniongyrchol dros y ffôn, trwy'r post neu e-bost i asesu a helpu eich plentyn. Os yw'ch plentyn o dan ofal optegydd yn unig, mae'n annhebygol bod angen cefnogaeth Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg gan fod golwg eich plentyn wedi'i chywiro gan sbectol bresgripsiwn. Mae angen atgyfeiriad i Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg pan fydd gan eich plentyn nam ar ei olwg na ellir ei gywiro gan sbectol bresgripsiwn.

Asesiad Golwg Gwan

Gwasanaeth Golwg Gwan Cymru

Os oes gan eich plentyn ardystiad nam ar ei olwg neu nam difrifol ar ei olwg, mae’n gymwys i gael Asesiad Golwg Gwan (yn agor mewn tab newydd). Dim ond optegydd achrededig all wneud hyn.

 

Adnoddau a gwybodaeth am Nam ar y Golwg

Llythrennedd a Nam ar y Golwg

Cyrchu Darllen ac Ysgrifennu gyda Nam ar y Golwg

Asesir Plant a Phobl Ifanc gan yr Athro Cymwysedig Disgyblion â Nam ar eu Golwg o oedran ifanc iawn i sicrhau eu bod yn cyrchu'r cyfrwng cywir i ddarllen ac ysgrifennu. Os oes gan blentyn olwg gwan, yna bydd arddull, maint a lliw'r ffont yn bwysig ar gyfer ei gyrchu. Os oes gan blentyn nam difrifol ar ei olwg, gellir gweithredu cwricwlwm amgen sy’n cynnwys cwricwlwm cyffyrddol/Braille.

Gwefan sy'n cynnig syniadau ac awgrymiadau i blant o bob oed yw Paths to Literacy (yn agor mewn tab newydd).

Mae ganddyn nhw raglenni Llythrennedd Braille, Gwersi Braille a Chelf Braille ac adnoddau ar gyfer athrawon a chynorthwywyr cymorth.

Living Paintings (yn agor mewn tab newydd)

Llyfrgell Gyffwrdd am ddim drwy’r post ar gyfer pob oedran ysgol.

RNIB Bookshare (yn agor mewn tab newydd)

Gwefan rannu llyfrau AM DDIM sy’n darparu e-lyfrau ac adnoddau hygyrch, am ddim ar gyfer dysgwyr â nam ar eu golwg.

Llyfrgell Hygyrch (yn agor mewn tab newydd)

Llyfrgell ar-lein am ddim arall ar gyfer pobl â nam ar eu golwg.

Llyfrau Llafar Cymru (yn agor mewn tab newydd)

Sefydliad sy’n cynhyrchu llyfrau llafar Cymraeg a Saesneg ar gyfer pobl â nam ar eu golwg.

Llyfrau CustomEyes (yn agor mewn tab newydd)

Dewis eang o lyfrau print bras i’w prynu ar gyfer myfyrwyr â nam ar eu golwg.

Gwasg Gomer (yn agor mewn tab newydd)

Detholiad enfawr o e-lyfrau Cymraeg a Saesneg i’w prynu.

Oxford Reading Tree (yn agor mewn tab newydd)

Detholiad o lyfrau darllen Cymraeg am ddim i blant o gyfres Oxford Reading Tree

 

Rhifedd a Nam ar y Golwg

Cyrchu Mathemateg gyda Nam ar y Golwg

Dylai rhifedd ar gyfer plentyn â nam ar ei olwg fod yn “ymarferol” ac yn gyffyrddadwy ei natur. Bydd angen i'r cysyniad/thema gael ei ategu gan eitem sy'n ei helpu i ddeall yr hafaliad. Bydd defnyddio Numicon, cownteri a hyd yn oed blociau i gyd yn galluogi mynediad. Dyma ambell ddolen i'ch helpu gartref ac yn yr ysgol:

Awgrymiadau ar addysgu mathemateg i ddisgybl â Nam ar ei Olwg (yn agor mewn tab newydd)

Arweiniad syml i helpu addysgwyr a theuluoedd gyda rhifedd mewn lleoliad addysgol neu gartref

Maths Investigation Box (yn agor mewn tab newydd)

Bocs o adnoddau Cysyniad Rhifedd Cynnar i helpu plant â Nam ar eu Golwg

Braille a Rhifedd (yn agor mewn tab newydd)

Rhestr o adnoddau i wneud rhifedd yn gyffyrddadwy a hygyrch i ddisgyblion

56 cysyniad Mathemateg Cyffyrddadwy i helpu plant â Nam ar eu Golwg (yn agor mewn tab newydd)

Blog gwych â syniadau bob dydd i helpu rhieni ac ysgolion ddatblygu cysyniadau rhifedd cyffyrddadwy

 

Nam ar y Golwg yn y Blynyddoedd Cynnar

(Cymorth dysgu ar gyfer oedran meithrin a chyn-ysgol)

Yn y Blynyddoedd Cynnar, mae'n bwysig cefnogi datblygiad ymwybyddiaeth gyffyrddadwy a sgiliau gweledol sylfaenol plentyn trwy'r cysyniad o sgiliau edrych positif. Mae'r math o ddysgu a chwarae yn dod yn bwysig ac yn benodol i allu eich plentyn i archwilio'r amgylchedd o'i gwmpas. Unwaith y bydd plentyn yn cael ei atgyfeirio at yr Athro Nam ar y Golwg Arbenigol, caiff eich plentyn ei asesu a gweithredir strategaethau wedi'u teilwra'n arbennig i ddatblygu eu sgiliau gweledol sylfaenol. Dyma ambell ddolen i helpu rhieni a lleoliadau addysgol:

Plant a Braille (yn agor mewn tab newydd) – gwybodaeth ar gyfer rhieni/gwarcheidwaid

Addasu Delweddau ar gyfer plant sy’n dechrau darllen (yn agor mewn tab newydd) – arweiniad i addasu adnoddau gwersi i fod yn weledol hygyrch yn y Blynyddoedd Cynnar

The Marvin Story Time Show (yn agor mewn tab newydd) – Amser stori sy’n addas ar gyfer Nam ar y Golwg i ddisgyblion â Golwg Gwan

 

Helpu disgyblion sydd â Nam ar y Golwg ac anghenion Dysgu Ychwanegol a Chymhleth

Isod ceir ambell ddolen i helpu disgyblion sydd ag anghenion ychwanegol a chymhleth â Nam ar eu Golwg i ddefnyddio ac ymarfer eu sgiliau gweledol sylfaenol:

Sensory Bucket Time (yn agor mewn tab newydd)

Story Buckets Edrych Positif i annog sgiliau gweledol sylfaenol gydag amser stori, strategaethau llythrennedd a rhifedd ar gyfer nam ar y golwg

Active Learning Space (yn agor mewn tab newydd)​​

Awgrymiadau ar sut i greu gofodau dysgu llesol ar gyfer plant

CVI Scotland (yn agor mewn tab newydd)​​

Gwybodaeth am helpu datblygiad iaith i’r rhai â Nam Ymenyddol ar y Golwg ac Anableddau Dwys a Dysgu Lluosog

CVI Society (yn agor mewn tab newydd)

Gwybodaeth am ddefnyddio pebyll lliw i gynyddu ymwybyddiaeth ac ymgysylltiad gweledol ar gyfer plant â Nam Ymenyddol ar y Golwg ac Anableddau Dwys a Dysgu Lluosog 

Little Bear Sees (yn agor mewn tab newydd) – Gwefan wedi’i dylunio ar gyfer plant â Nam Ymenyddol ar y Golwg

 

Technoleg Hygyrch

Mae technoleg yn dod yn fwyfwy hygyrch i blant sydd â golwg gwan / nam ardystiedig ar eu golwg. Os oes gan blentyn nam difrifol ar ei olwg, efallai y bydd angen dyfeisiau chwyddo, cyffyrddol neu Braille arbenigol. Mae'r dechnoleg a'r rhaglenni ategol yn aml yn cynnwys teipio cyffwrdd.

Isod mae dolenni i wybodaeth am ffyrdd o gael mynediad at dechnoleg os oes gan eich plentyn olwg gwan:

iPad- Defnyddio gosodiadau Llais (yn agor mewn tab newydd)

Cyngor ac adnoddau technoleg ar gyfer myfyrwyr â nam ar eu golwg.

Microsoft Windows 10 (yn agor mewn tab newydd)

Gwybodaeth ddefnyddiol ar sut i osod opsiynau hygyrchedd yn Windows 10.

Llwybrau Byr Microsoft Windows (yn agor mewn tab newydd)

Gwybodaeth am sut i ddefnyddio llwybrau byr bysellfwrdd yn Windows.

Teipio cyffwrdd (yn agor mewn tab newydd)

Cyfleoedd i fyfyrwyr ddysgu sgiliau teipio cyffwrdd (fformat gwers wrth wers)

BBC Dance mat (yn agor mewn tab newydd)

Teipio cyffwrdd ar gyfer Golwg Gwan (sylfaenol)

Humanware (yn agor mewn tab newydd)

Mae Humanware yn gwmni byd-eang sy’n ceisio darparu technoleg gynorthwyol ar gyfer unigolion sydd â nam ar eu golwg.  

Apiau hygyrch ar gyfer ffonau symudol a llechi fel iPads

Mae hygyrchedd yn hanfodol i ddatblygu sgiliau annibynnol i ddisgybl/plentyn â nam ar ei olwg. Dyma ddolen i’r apiau cynhwysol a hygyrch gorau sydd ar gael:

Apiau ar gyfer Nam ar y Golwg (yn agor mewn tab newydd)

 

Gwefannau Defnyddiol Eraill

Mae nifer o elusennau a sefydliadau ar gael sy’n helpu plant a phobl ifanc â nam ar eu golwg:

RNIB (yn agor mewn tab newydd) Sefydliad Cenedlaethol Brenhinol Pobl Ddall

Elusen yn y DU sy'n cynnig gwybodaeth, cefnogaeth a chyngor i bobl â nam ar eu golwg. Maen nhw hefyd yn cynnig Grant Technoleg Gynorthwyol lle gall teuluoedd wneud cais am ddyfeisiau i'w defnyddio gartref.

Cŵn Tywys (yn agor mewn tab newydd)

Sefydliad elusennol Prydeinig sy'n helpu pobl ddall a rhannol ddall trwy'r Gwasanaethau Sefydlu, Symudedd, Cynefino, Sgiliau Bywyd a gwneud cais am Gi Tywys.

LOOK UK (yn agor mewn tab newydd)

Elusen sy'n cynnig mentora, digwyddiadau trawsnewidiol, grwpiau cymorth i rieni a fforymau ieuenctid, i helpu pobl ifanc â nam ar eu golwg.

Positive Eye (yn agor mewn tab newydd)

Cwmni hyfforddi arbenigol Nam ar y Golwg sy'n cynnal cyrsiau ac yn darparu adnoddau i helpu plant a phobl ifanc sydd â nam ar eu golwg.

UCAN (yn agor mewn tab newydd)

Mae UCAN yn gwmni cydweithredol perfformio a chelfyddydau creadigol ar gyfer plant, pobl ifanc ddall a rhannol ddall

Victa Parent Portal (yn agor mewn tab newydd)​​

Canolfan wybodaeth ar gyfer rhieni a gofalwyr sy’n magu plentyn â nam ar ei olwg.

 

Byw gyda Dallineb neu Nam ar y Golwg yn Sir Benfro

Access Pembrokeshire (yn agor mewn tab newydd) - Gwasanaeth gwybodaeth ar gyfer unigolion sy’n byw gydag anableddau yn Sir Benfro

Help os oes gennych broblemau golwg (yn agor mewn tab newydd) – dolen i sefydliadau a gwasanaethau cymorth yn Sir Benfro

 

Nam ar y Golwg yn y newyddion 

Lego Braille (yn agor mewn tab newydd) yn cael ei ddarparu i ddisgyblion sy’n cael eu haddysg drwy Braille

 

Gwasanaethau Colli Golwg yng Nghymru

RNIB (yn agor mewn tab newydd)

Sight Cymru (yn agor mewn tab newydd) 

Cyngor Cymru i'r deillion (yn agor mewn tab newydd) 

 

ID: 7906, adolygwyd 19/09/2024

Awtistiaeth

O ganlyniad i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru â grwpiau ymgysylltu a grwpiau technegol, mae’r cod ymarfer newydd yn defnyddio’r derminoleg ganlynol, gan nodi: ‘Bydd y termau Cyflwr Sbectrwm Awtistig, awtistiaeth a phobl awtistig yn cael eu defnyddio’n gyfnewidiol ar gyfer unigolion ar bob rhan o’r sbectrwm awtistiaeth, gan gynnwys y rhai a ddisgrifir ar hyn o bryd fel pobl â syndrom Asperger. Bydd y term Sbectrwm Awtistig yn parhau o fewn y cod.’ Yn yr un modd, byddwn yn defnyddio’r derminoleg uchod ar y tudalennau hyn i gydnabod bod gan y gymuned awtistig safbwyntiau amrywiol ar hyn. 

Sut mae awtistiaeth yn effeithio ar ddysgu

Beth yw awtistiaeth?

Mae awtistiaeth yn wahaniaeth niwrobiolegol. Mae pobl awtistig yn profi gwahaniaethau o ran y canlynol: rhyngweithio, cyfathrebu cymdeithasol, a phatrymau ymddygiad a diddordebau cyfyngedig, ailadroddus.  Mae pobl awtistig yn aml yn canolbwyntio'n ormodol ar bynciau sy'n ddiddorol iddyn nhw. Byddai hyn yn ymddangos fel ymddygiad cyfyngedig i bobl nad ydyn nhw'n awtistig. Mae'r meysydd gwahaniaeth hyn yn cael eu profi gan bob unigolyn awtistig i raddau, ond gall eu hanghenion unigol a lefel y cymorth sydd eu hangen arnynt amrywio'n sylweddol. Efallai y bydd gan rai pobl awtistig anawsterau dysgu sylweddol a byddant yn ei chael yn anodd cyfathrebu yn y ffordd ddisgwyliedig, h.y. cyfathrebu ar lafar. Ond mae pobl eraill heb unrhyw anhawster amlwg gydag iaith. Fodd bynnag, er ein bod yn meddwl am siarad fel y prif ffordd o gyfathrebu, mae’n bwysig nodi bod llawer o bobl awtistig nad ydynt yn siarad sy’n gallu cyfathrebu'n dda iawn gan ddefnyddio dulliau cyfathrebu amgen.  Nid yw'r sbectrwm awtistiaeth yn llinol a bydd pob unigolyn awtistig yn unigryw o ran ble y gall fod ar y sbectrwm hwn, a gall hyn newid hefyd o ddydd i ddydd.

Yn gymdeithasol

Yn gymdeithasol, gall plant awtistig deimlo'n ynysig neu'n ei chael hi'n anodd meithrin cydberthnasau ag eraill. Mae'n bosib na fydd y cymhlethdodau cymdeithasol y gall unigolion heb awtistiaeth eu cymryd yn ganiataol, megis cyswllt llygad a gofod personol, yn cael eu cydnabod na'u defnyddio gan bobl ag awtistiaeth oherwydd anawsterau synhwyraidd. Oherwydd y gwahaniaeth mewn arddulliau cyfathrebu, efallai y bydd pobl awtistig yn ei chael hi'n anodd meithrin a chynnal cydberthnasau â phobl nad ydynt yn awtistig, ac efallai y byddant yn ei chael hi'n anodd dod o hyd i ddiddordebau cyffredin gyda'u grŵp cyfoedion. Efallai na fydd rhai plant yn ceisio gwneud ffrindiau, neu na fyddant â diddordeb mewn gwneud hyn, a’i bod yn well ganddynt eu cwmni eu hunain.

Cyfathrebu

Efallai y bydd pobl awtistig yn cael anhawster cynnal sgwrs ddwy ffordd. Efallai na fyddant yn gweld fawr o bwrpas mewn gwneud sgwrs ddiangen â rhywun, gan ffafrio dull llythrennol, syml a gonest o gyfathrebu. Yn yr un modd, efallai na fydd pobl awtistig yn hoffi'r defnydd o goegni, jôcs neu idiomau, er enghraifft, gan y gallant ystyried bod hyn yn ddibwrpas ac yn ddryslyd. Mae gan lawer o blant ifanc ag awtistiaeth eirfa eang  a gallu rhagorol i ddefnyddio iaith, ond eto gallant gael trafferth mewn ffyrdd eraill – er enghraifft gydag iaith fynegiannol (gwneud eu hunain yn ddealladwy) a/neu iaith oddefol (deall yr hyn y mae eraill yn ei ddweud neu'n ei olygu) - oherwydd y gall pobl nad ydynt yn awtistig gyfathrebu'n wahanol neu gall gwahaniaethau synhwyraidd wneud i'r weithred o brosesu iaith fod yn un anodd.

Patrymau ymddygiad a diddordebau cyfyngedig, ailadroddus

Gall patrymau ymddygiad a diddordebau cyfyngedig, ailadroddus olygu bod pobl awtistig yn anhyblyg yn eu hymddygiad a gallant ei chael yn anodd ymdopi â newid. Efallai eu bod yn ymwneud â diddordebau arbennig neu fod ganddynt arferion / defodau sy'n bwysig iawn iddynt. Efallai y byddant yn ei chael hi'n anodd cyffredinoli gwybodaeth a dysgu, felly gall fod yn ddefnyddiol cadw mewn cof, er eu bod wedi amgyffred neu ddysgu sgìl newydd mewn un lleoliad, efallai na fyddant yn gallu trosglwyddo'r ddealltwriaeth hon i le neu amser gwahanol. Er enghraifft, efallai y byddant yn ymdopi'n dda â siopa yn eu harchfarchnad leol ond yn gweld yr un sgìl mewn siop wahanol yn llethol ac yn methu â chyflawni'r un dasg yno, oherwydd gwahaniaethau synhwyraidd, er enghraifft. Gall darogan a deall ymddygiad pobl eraill fod yn anodd iawn i bobl awtistig, a gall y byd cyfnewidiol y maent yn byw ynddo ac o bosibl ymddygiad anrhagweladwy pobl nad ydynt yn awtistig wneud iddynt deimlo'n rhwystredig neu'n ofidus.

Gwahaniaethau o ran prosesu'r synhwyrau

Gall gwahaniaethau o ran prosesu'r synhwyrau achosi anawsterau i bobl awtistig. Gall y systemau a ddefnyddir gennym i brosesu a dysgu am y byd o'n cwmpas, sef gweld, clywed, blasu, arogli a chyffwrdd, ymddangos yn wahanol i rai pobl ifanc ag awtistiaeth. Gall hyn olygu y gall synau bob dydd, er enghraifft, nad yw mwyafrif y dosbarth yn sylwi arnyn nhw, fod yn boenus yn gorfforol i'r unigolyn sy'n awtistig, neu dynnu ei sylw i raddau sylweddol.

Gorbryder

Mae'n bwysig bod yn ymwybodol bod disgyblion awtistig yn aml yn profi lefelau uchel o orbryder sy'n gysylltiedig â'r gwahaniaethau a grybwyllir uchod. Gall hyn, ynghyd ag anawsterau llencyndod a phwysau academaidd, fod yn anodd iawn i'r bobl ifanc hyn eu rheoli. Mae'n bwysig nodi y gallant ymddwyn yn wahanol iawn yn yr ysgol o gymharu â sut y byddant yn ymddwyn gartref. Weithiau, bydd plant yn mynd i'r ysgol, yn cwblhau gwaith, yn ymddangos fel petaent yn fodlon, ac yn dangos dim ymddygiad sy'n dynodi gorbryder neu drallod. Efallai y byddant yn cuddio pethau yn yr ysgol ond yn cyrraedd adref ac yn teimlo'n ofidus iawn wrth iddynt brosesu a cheisio cadw'n dawel ar ôl diwrnod o ymddwyn fel y mae eraill yn disgwyl iddynt ymddwyn a ‘chadw pethau at ei gilydd’. Gall hefyd weithio'r ffordd arall, lle mae popeth yn iawn gartref ond mae'r ysgol yn gweld ymddygiad neu sylw gwahanol. Mae rhai pobl awtistig yn egluro bod ceisio cydymffurfio â disgwyliadau pobl nad ydynt yn awtistig a'u ffyrdd o fod yn flinedig.

Awtistiaeth – rhai pwyntiau allweddol

  • Gall defnyddio iaith glir a diamwys gyda chyfarwyddiadau clir i sicrhau dealltwriaeth fod yn ddefnyddiol.
  • Bydd siarad mewn ffordd glir a chyson, gan ddefnyddio iaith lythrennol, yn helpu pobl ag awtistiaeth i brosesu'r hyn sy'n cael ei ddweud.
  • Efallai y bydd angen ychydig mwy o amser ar bobl awtistig i brosesu iaith, efallai oherwydd anawsterau prosesu’r synhwyrau.
  • Gall y ffordd y mae pobl nad ydynt yn awtistig yn rhyngweithio ac yn ymddwyn ymddangos yn anrhagweladwy iawn a gall fod yn ddryslyd i bobl awtistig. Gall arferion beunyddiol, rhybuddion cynnar o newid, a sicrhau bod ganddynt ddealltwriaeth glir o ddisgwyliadau helpu pobl awtistig i gael bywyd sy'n fwy rhagweladwy, ac o bosibl gall beri llai o bryder.
  • Bydd y mwyafrif o bobl awtistig yn profi gorbryder, hyd yn oed os nad ydyn nhw'n ei ddangos. Bydd unrhyw beth y gallwch ei wneud i'w helpu i deimlo'n ddigynnwrf ac i deimlo eu bod yn gallu rheoli’r hyn sy'n digwydd yn eu bywyd yn helpu.
  • Gall addasiadau fel seibiannau gorffwys, seibiannau symud, teganau synhwyraidd ac ati helpu i reoleiddio prosesu'r synhwyrau a helpu gyda gorbryder.

Yn y cartref – yr hyn y gallwch chi ei wneud i gefnogi plentyn ag awtistiaeth gartref

Chwe Awgrym i Ymdopi â Gorbryder

Straeon am awtistiaeth

Fideo awtistiaeth - Stori 1 (yn agor mewn tab newydd) 

Fideo awtistiaeth - Stori  2 (yn agor mewn tab newydd)

Adnoddau cymorth ar awtistiaeth

My child is autistic (yn agor mewn tab newydd)

Cod ymarfer ar gyflenwi gwasanaethau awtistiaeth (yn agor mewn tab newydd)

Tim Awtistiaeth Cenedlaethol Tafeln Adnoddau (yn agor mewn tab newydd)

Ffilm am arwyddion awtistiaeth mewn plant (yn agor mewn tab newydd)

Can you make it to the end? (yn agor mewn tab newydd). Ffilm fer sy'n dangos yr hyn y mae rhai pobl awtistig yn ei wynebu bob dydd - cynhyrchwyd gan y Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol

Adnoddau ychwanegol

Cumine, V., Dunlop, J. a Stevenson G. (2010). Autism in the Early Years. Ail argraffiad. Llundain: Routledge. Mae'n darparu deunydd, cymorth a chyngor hygyrch i rieni, athrawon a gweithwyr proffesiynol sy'n gweithio gyda'i gilydd mewn maes anghyfarwydd yn dilyn diagnosis cynnar o awtistiaeth mewn plant ifanc.

Hannah, L. Teaching Young Children with autism spectrum disorders to learn. A practical guide for parents and staff in mainstream schools and nurseries Llundain: Cymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth

Gwefannau

Mae'r dolenni canlynol yn agor mewn tab newydd:

Cysylltu â ni

Dros y ffôn

Gallwch gysylltu ag athro ymgynghorol ar gyfer awtistiaeth ar 07867 461745.

Drwy e-bost

claire.bullock@pembrokeshire.gov.uk

 

ID: 7879, adolygwyd 10/11/2023

Anhwylder Cydlynu Datblygiadol / Dyspracsia

Dyspracsia

Prif nodwedd dyspracsia yw anawsterau cydsymudedd echddygol sy’n effeithio ar lwyddiant plentyn yn ei fywyd bob dydd, ei fywyd academaidd, ei hamdden a’i chwarae (Cymdeithas Seiciatryddol America, 2013). Mae hi’n gryn her i blant sydd â dyspracsia wneud pethau pob dydd fel cau eu careiau, defnyddio siswrn, ysgrifennu, sgipio, taflu a dal, er bod ganddynt ddeallusrwydd cyffredin neu uwch na’r cyffredin.  

Yn cyd-fynd â hyn, bydd gan lawer o blant sydd â dyspracsia anawsterau dysgu ieithyddol a dieiriau, anawsterau canolbwyntio, a/neu drafferthion gyda’r cof, cynllunio a threfnu. Er gwaetha’r anawsterau, mae’n bosib rheoli plant sydd â dyspracsia yn llwyddiannus mewn lleoliad addysgol trwy wneud newidiadau allweddol i’r amgylchedd dysgu, ac addasu offer dysgu er mwyn eu helpu i gyrraedd eu llawn botensial. 

Cyfeiriad: Cymdeithas Seiciatryddol America (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5ed argraffiad). Washington, DC: Awdur. 

Dyspracsia yn Effeithio ar Ddysgu

  • Gall plant sydd â dyspracsia ymddangos yn drwsgl ac yn lletchwith mewn amgylchedd ysgol. Maent yn ei chael yn anodd rheoli a chynnal osgo eu corff, ac mae hyn yn effeithio ar eu gallu i gyflawni gweithgareddau a thasgau dysgu. Gan eu bod yn blino’n hawdd, efallai y byddant yn llithro oddi ar eu cadeiriau neu’n dewis gorwedd ar lawr pan fydd y lleill yn eistedd yn ystod gweithgarwch grŵp mawr fel amser darllen/cylch. 
  • Oherwydd diffyg ymwybyddiaeth ofodol o safle’u corff a safle gwrthrychau o’u cwmpas, gall plant sydd â dyspracsia faglu dros goesau byrddau, cadeiriau neu rwystrau eraill sydd ar eu ffordd, a/neu faglu i mewn i ddisgyblion eraill mewn rhes, a gall hynny beri i eraill feddwl eu bod yn camymddwyn. Gallant fod yn cael anhawster cynllunio’r symudiadau sydd eu hangen er mwyn eistedd ar gadair, dringo grisiau, neu ddysgu neidio i fyny ac i lawr. Gall penderfynu ar y nerth priodol ac amseru symudiadau mewn ffordd gydgysylltiedig hefyd fod yn anodd i’r plant yma, gan olygu eu bod yn colli eu diod o’r cwpan yn ystod amser egwyl ac yn osgoi cymryd rhan gyda’u cyfoedion mewn gwersi addysg gorfforol neu ar yr iard chwarae.  
  • Mae’r problemau echddygol sydd gan blant sydd â dyspracsia, yn arbennig os na fydd yn cael ei adnabod yn gynnar, yn gallu arwain at ymddygiad heriol yn yr ystafell ddosbarth, fel tarfu’n aml ar y dosbarth a/neu darfu ar ddisgyblion eraill, osgoi gwaith, ac ymddwyn mewn ffordd sy’n tynnu sylw. 
  • Am ragor o wybodaeth ar sut y mae dyspracsia yn effeithio ar ddysgu fesul cyfnod penodol (yn agor mewn tab newydd).
  • Am wybodaeth gyffredinol ar ddyspracsia (yn agor mewn tab newydd)
  • Cyfeiriad: Cymdeithas Seiciatryddol America (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5ed argraffiad). Washington, DC: Awdur.

Addaswyd y cynnwys gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd yr awduron: Canolfan Ymchwil i Anableddau Plentyndod CanChild , Prifysgol McMaster. 

 

DCD / Dyspracsia: Rhai Pwyntiau Pwysig

  • Mae dyspracsia’n digwydd pan fydd sgiliau echddygol cydsymudedd gwael yn amharu ar weithrediad dyddiol ac academaidd, a chaiff ei fesur ar gontinwwm o’r ysgafn i’r difrifol. 
  • Mae gan blant sydd â dyspracsia ddeallusrwydd cyffredin neu uwch na’r cyffredin. Mae eu sgiliau echddygol yn anghyson â’u galluoedd eraill.  
  • Gwelir anawsterau wrth berfformio sgiliau echddygol, ond hefyd wrth ddysgu rhai newydd sy’n addas i’w hoedran.  
  • Mae cyffredinoli sgiliau (mynd o ddal pêl fawr i ddal pêl fach) a throsglwyddo sgiliau (camu i fyny gris neu gamu i fyny ar balmant) yn heriol. 
  • Nid yw plant sydd â dyspracsia yn ddiog nac yn ‘ddigymhelliant’ – maent yn gweithio llawer yn galetach na’u cyfoedion ac yn blino’n arw oherwydd yr ymdrech. Bydd hyn yn digwydd hyd yn oed pan fyddant wedi ymarfer y weithgaredd droeon, gan fod yn rhaid iddynt dalu sylw’n barhaus i dasgau sydd byth yn dod yn awtomatig. 
  • Nid oes gwehllad i ddyspracsia ar hyn o bryd, ac nid yw plant yn ‘tyfu allan’ o’r cyflwr. Er na fyddant yn gwaethygu gydag amser, gall yr heriau ddod yn fwy amlwg wrth i’r gofynion academaidd gynyddu. Rhaid iddynt weithio’n galetach a/neu’n wahanol i’w cyfoedion er mwyn cyflawni’r un nod. 
  • Er eu anawsterau, gall disgyblion sydd â dyspracsia ddysgu cyflawni rhai tasgau echddygol yn eithaf da, ac maent yn gwneud hynny. Maent yn fwyaf tebygol o fod yn llwyddiannus pan fydd y tasgau, yr amgylchedd neu ddisgwyliadau eraill ohonynt wedi’u haddasu. 
  • Mae adnabod y cyflwr yn gynnar, ynghyd â dulliau addysgu gwahaniaethol a newidiadau i’r gweithgareddau ac amgylcheddau dysgu, yn hanfodol ar gyfer rheoli’r cyflwr yn effeithiol yn yr hirdymor.  
  • Dim ond dyspracsia fydd yn effeithio ar ran disgyblion, tra bod gan eraill broblemau dysgu, lleferydd/iaith, a chanolbwyntio yn cyd-ddigwydd. Er mwyn rheoli hyn yn effeithiol, rhaid cael stategaethau addysgol sydd wedi’u teilwra ar gyfer anghenion unigol pob plentyn.  
  • Bydd canolbwyntio ar gryfderau’r plentyn yn eu hannog i fod yn gadarnhaol, i fod â chymhelliant, ac i ddal ati er gwaetha’r anawsterau. Bydd y dull yma o bwysleisio’u cryfderau yn helpu hefyd i leihau effaith goblygiadau eilradd posib fel colli hunan-werth a hunan-barch ac ynysu cymdeithasol.  
  • Bydd rhoi cynnig ar wahanol strategaethau, a gwylio sut y mae plant gyda dyspracsia yn ymateb i’r strategaethau hynny yn eich helpu i bennu’r dulliau mwyaf effeithiol. 
  • Wrth i blant sydd â dyspracsia dyfu a datblygu, byddant yn dal i gael anhawster wrth ddysgu tasgau echddygol newydd. Felly mae’n hanfodol eu bod yn cael tasgau a gweithgareddau sydd o fewn eu galluoedd, er mwyn iddynt lwyddo.  
  • Am ragor o wybodaeth am Ddyspracsia (yn agor mewn tab newydd)
  • Addaswyd y cynnwys gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd yr awduron: Canolfan Ymchwil Anableddau mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 

Dyspracsia yn a Cartref

Arwyddion o Ddyspracsia yn y Cartref

  • Trwsgl neu letchwith – yn taro i mewn i bethau, yn colli diod neu’n taro pethau drosodd 
  • Cael anhawster defnyddio cyllell/fforc, brwsio dannedd, cau sipiau, cau botymau ar ddillad, clymu careiau esgidiau 
  • Hir yn dysgu reidio beic tair olwyn/dwy olwyn, anhawster defnyddio siswrn, dal pêl, hopian, sgipio, defnyddio bat, neu drin ffon hoci 
  • Cael anhawster dysgu sgiliau echddygol newydd  
  • Diffyg diddordeb mewn gweithgareddau sy’n golygu defnyddio sgiliau echddygol, neu’n eu hosgoi, neu’n tynnu allan o’r gweithgareddau  
  • Blino’n rhwydd; yn mynd yn rhwystredig yn hawdd; hunan-barch isel a diffyg cymhelliant; efallai’n amharod i newid arferion neu amgylchedd Am ragor o arwyddion. I ddarllen mwy am gwestiynau rhieni am dyspracsia (yn agor mewn tab newydd).
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd: 1) Missiuna, C., Rivard, L., & Pollock, N. (2011). Children with Developmental Coordination Disorder: At home, at school, and in the community. Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 2) Missiuna, C. (2003)  Does your child have Dyspracsia? Understanding developmental coordination disorder. Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 

Sut i Helpu Gartref

  • M.A.T.C.H. – Addasu’r (Modify) dasg, Newid (Alter) disgwyliadau, Dysgu (Teach) strategaethau, Newid (Change) yr amgylchedd, a Helpu (Help) drwy ddeall 
  • Annog defnyddio dillad sy’n hawdd eu tynnu a’u rhoi (crysau-T, legins, trowsusau/crysau rhedeg, siwmperi, eitemau sy’n cau â Velcro yn hytrach na botymau neu gareiau) 
  • Dysgu sut i ddefnyddio dyfeisiadau cau pan fydd gennych chi fwy o amser ac amynedd (ar y penwythnos neu yn ystod gwyliau’r haf) yn hytrach na phan fydd brys mawr i adael y tŷ 
  • Annog cymryd rhan mewn gweithgareddau ymarferol a fydd yn helpu gwella’r gallu i gynllunio/trefnu tasgau echddygol (gosod y bwrdd, paratoi cinio, rhoi trefn ar fag ysgol) 
  • Gofyn cwestiynau sy’n canolbwyntio ar ddilyniant o gamau (“Beth sydd angen i ti ei wneud gyntaf?”); os yw’n rhwystredig, rhoi arweiniad a chyfeiriad penodol 
  • Wrth addysgu sgiliau echddygol, gofyn cwestiynau syml i wneud yn siŵr fod y plentyn yn deall (“Beth wy ti’n ei wneud pan fyddi di’n taro’r bêl?”) 
  • Am ragor o wybodaeth am sut y gallwch chi helpu (yn agor mewn tab newydd). I ddysgu’n benodol sut i annog eich plentyn i fod yn fwy egnïol yn gorfforol (yn agor mewn tab newydd)
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd: 1) Missiuna, C., Rivard, L., & Pollock, N. (2011).  Children with Developmental Coordination Disorder: At home, at school, and in the community. Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 2) Rivard, L., & Missiuna, C. (2004).  Encouraging participation in physical activities for children with developmental coordination disorder.  

Dyspracsia ynghyd ag Anawsterau Eraill

  • Mae’n bosibl y bydd gan blant sydd â dyspracsia broblemau dysgu, lleferydd/iaith a phroblemau canolbwyntio cysylltiedig 
  • Maent yn aml i’w gweld yn gwrthod cymryd rhan mewn gweithgareddau (‘diogyn’), gan arwain at ddiffyg ffitrwydd, cryfder a dycnwch 
  • Efallai y bydd disgyblion sydd â dyspracsia yn mynd yn rhwystredig yn rhwydd, a’u hunan-barch a’u hunan-werth yn isel 
  • Nid yw’n anghyffredin iddynt deimlo’u bod wedi eu hynysu oddi wrth eu cyfoedion 
  • Am ragor o wybodaeth am anhwylderau cysylltiedig, a sut y gallai’r rhain ddod i’r amlwg yn yr ystafell ddosbarth (yn agor mewn tab newydd). Am awgrymiadau am ddulliau effeithiol o gyflwyno Addysg Gorfforol a sut i annog plant sydd â dyspracsia (yn agor mewn tab newydd). Ceir rhagor o wybodaeth am anawsterau emosiynol, cymdeithasol ac ymddygiadol cysylltiedig (yn agor mewn tab newydd) 
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd yr awduron:  Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster  

Ysgrifennu a Dyspracsia

  • Mae disgyblion sydd â dyspracsia bron yn ddieithriad yn cael anhawster gyda phrintio/ysgrifennu 
  • Mae disgyblion sydd â dyspracsia yn aml yn araf ac yn llafurus wrth brintio neu ysgrifennu, ac mae’n gryn ymdrech iddynt greu gwaith ysgrifenedig  
  • Mae eu cynnyrch ysgrifenedig yn aml yn anhrefnus ar y dudalen ac yn annarllenadwy, gyda llawer o wallau, mae gwaith yn aml wedi’i ddileu a thudalennau wedi’u rhwygo am eu bod yn gafael yn rhy dynn yn y bensel/pin ysgrifennu ac yn pwyso’n rhy drwm ar y dudalen 
  • Er y gall eu galluoedd ieithyddol llafar fod yn gryf, nid ydynt yn creu gwaith ysgrifenedig sy’n adlewyrchu’r galluoedd hynny, ac mae hyn yn amharu ar eu cynnydd academaidd 
  • Am wybodaeth ynglŷn â defnyddio cyfrifiadur/bysellfwrdd i gynorthwyo disgyblion sydd â dyspracsia ac am awgrymiadau a strategaethau ar sut i gynorthwyo, gan gynnwys addasiadau yn yr ysgol (yn agor mewn tab newydd).
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd: Pollock, N., & Missiuna, C. (2005). To write or to type – that is the question!, Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 

Hunan-barch

  • Dewiswch weithgareddau corfforol a fydd yn sicrhau llwyddiant i’r plentyn o leiaf 50% o’r amser, a chofiwch wobrwyo ymdrech, nid sgil 
  • Rhowch adborth calonogol a chadarnhaol pan fydd plant yn dysgu sgiliau newydd am y tro cyntaf, er mwyn hybu eu cymhelliant 
  • Cofiwch mai cymryd rhan yw’r prif nod, nid cystadlu. Gyda gweithgareddau ffitrwydd ac adeiladu sgiliau, ceisiwch annog y plant i gystadlu â’u hunain, nid ag eraill. Rhowch bwyslais ar weithgaredd corfforol a mwynhad yn hytrach nac ar fedrusrwydd neu gystadleuaeth  
  • Gadewch i ddisgyblion ymgymryd â rôl arweinydd mewn gweithgareddau addysg gorfforol (capten y tîm, canolwr) er mwyn hybu hunan-barch ac annog sgiliau trefnu neu reoli  
  • Ceisiwch annog y plentyn i gymryd rhan mewn gemau/campau sydd o ddidordeb iddo, ac sy’n ei annog i ymarfer a gweld arferion echddygol 
  • Ceisiwch helpu hyfforddwyr chwaraeon ac arweinwyr cymunedol i ddeall cryfderau a heriau dyspracsia fel y gallant gefnogi ac annog plant i fod yn llwyddiannus 
  • Ceisiwch annog plant i ymgymryd â gweithgareddau nad ydynt yn ddibynnol ar sgiliau echddygol, fel cerddoriaeth, drama, clybiau ac ati, er mwyn hybu profiadau cymdeithasol a manteision cymryd rhan yn gymdeithasol 
  • Am wybodaeth am ddyspracsia y gallwch ei rhannu gyda hyfforddwyr chwaraeon (yn agor mewn tab newydd). Am wybodaeth ar ddyspracsia y gallwch ei rhannu gydag arweinwyr a hyfforddwyr grwpiau cymunedol (yn agor mewn tab newydd)
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd: Missiuna, C., Rivard, L., & Pollock, N. (2011).  Children with Developmental Coordination Disorder: At home, at school, and in the community. Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster  

 Dyspracsia – Cryfderau

  • Medrus ar lafar 
  • Sgiliau darllen uwch 
  • Dychymyg creadigol/creadigrwydd – ffotograffiaeth, ysgrifennu telynegol, barddoniaeth 
  • Yn sensitif i anghenion eraill, empathi 
  • Sgiliau cyfathrebu llafar cryf  
  • Dyfalbarhad a phenderfyniad 
  • Yn weithgar dros ben 
  • Sgiliau gwrando a chlywed da, a all gynnwys y gallu i ddysgu ieithoedd a cherddoriaeth 

Sut i helpu yn y Gymuned

  • M.A.T.C.H. – Addasu’r (Modify) dasg, Newid (Alter) disgwyliadau, Dysgu (Teach) strategaethau, Newid (Change) yr amgylchedd, a Helpu (Help) drwy ddeall 
  • Defnyddiwch gyfarpar amddiffynnol fel gorchudd garddwrn a helmedau gyda gweithgareddau corfforol  
  • Ceisiwch hybu chwaraeon ffordd-o-fyw fel nofio, sglefrio, a beicio er mwyn cynnal neu wella cryfder a dycnwch cyffredinol 
  • Gallai gwersi preifat fod yn ddefnyddiol weithiau er mwyn dysgu sgiliau penodol, yn enwedig pan fydd yn rhaid cyrraedd lefel sgil uwch 
  • Ceisiwch annog y disgybl i gymryd rhan mewn gemau/chwaraearon sydd o ddiddordeb iddo, ac sy’n rhoi cyfle iddo ymarfer gweithgareddau echddygol, a’u gweld ar waith 
  • Helpwch hyfforddwyr, athrawon chwaraeon ac arweinwyr cymunedol i ddeall cryderau a heriau plant sydd â dyspracsia er mwyn iddynt allu cefnogi ac annog plant i fod yn llwyddiannus 
  • Ceisiwch annog plant i gymryd rhan mewn gweithgareddau sydd heb fod yn seiliedig ar sgiliau echddygol, fel cerddoriaeth, drama, a chlybiau er mwyn hybu profiadau cymdeithasol a manteision cymryd rhan yn gymdeithasol 
  • Am wybodaeth am ddyspracsia y gallwch ei rhannu gyda hyfforddwyr ac athrawon chwaraeon (yn agor mewn tab newydd). Am wybodaeth am ddyspracsia y gallwch ei rhannu gydag arweinwyr a hyfforddwyr grwpiau cymunedol (yn agor mewn tab newydd).
  • Y cynnwys wedi ei addasu gan Lisa Rivard (2017) gyda chaniatâd: Missiuna, C., Rivard, L., & Pollock, N. (2011).  Children with Developmental Coordination Disorder: At home, at school, and in the community. Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild, Prifysgol McMaster. 

Cymorth Pontio

Adnoddau i Rieni / Gofalwyr

Gwefannau defnyddiol

Canolfan Ymchwil Anabledd mewn Plentyndod CanChild  
 Materion Symud UK: Dyspracsia  
Gwasanaeth Iechyd Gwladol y DU (Dewisiadau'r GIG)
Academi Ewropeaidd Anableddau mewn Plentyndod (EACD)
Y Sefydliad Dyspracsia 

Gweminarau

Dyspracsia plentyndod: Stori James | GIG (yn agor mewn tab newydd)

Symptomau / Arwyddion Dyspracsia (yn agor mewn tab newydd)

Deall DCD (Anhwylder Cydgysylltu Datblygiadol ) (yn agor mewn tab newydd)

 

Straeon Dyspracsia

Gallaf - Siana's Story (yn agor mewn tab newydd)

Gallaf - Jack's Story (yn agor mewn tab newydd)

 

 

ID: 7871, adolygwyd 10/11/2023

Blynyddoedd Cynnar

Cymorth Blynyddoedd Cynnar 

Beth yw anghenion dysgu ychwanegol (ALN)?

Mae'r term anghenion dysgu ychwanegol (ALN) yn disodli'r term anghenion dysgu arbennig (SEN).

Mae diffiniad cyfreithiol ar gyfer y term 'anghenion dysgu ychwanegol' sy'n cyfeirio at blant a phobl ifanc sydd ag anghenion dysgu, corfforol neu synhwyraidd sy'n ei gwneud hi'n anoddach iddynt ddysgu o gymharu â’r rhan fwyaf o blant o'r un oedran.

Mae anghenion dysgu ychwanegol gan ddysgwr os oes anhawster neu anabledd dysgu ganddo sy'n gofyn am ddarpariaeth dysgu ychwanegol (ALP).

Bydd gan blentyn o oedran ysgol gorfodol anhawster neu anabledd dysgu os yw’n debygol (neu os byddai’n debygol pe na bai darpariaeth dysgu ychwanegol ar gael) o gael anhawster sylweddol uwch wrth ddysgu na'r mwyafrif o'i gyd-ddisgyblion pan fyddant yn cyrraedd oedran ysgol gorfodol.

Mae’n bosibl i blentyn neu unigolyn ifanc gael anhawster neu anabledd dysgu nad yw’n gofyn am ddarpariaeth dysgu ychwanegol. Yn yr achosion hyn, nid ystyrir bod gan y plentyn neu'r unigolyn ifanc anghenion dysgu ychwanegol. Hefyd, mae'n bwysig nodi na fydd pob anhawster neu anabledd dysgu sy'n codi o gyflwr meddygol yn gofyn am ddarpariaeth dysgu ychwanegol.

Bydd cod anghenion dysgu ychwanegol newydd yn amlinellu manylion y fframwaith cyfreithiol newydd. Bydd y cod hwn yn darparu canllawiau manwl ar gyfer gweithiwyr proffesiynol sy'n gweithio gyda phlant a phobl ifanc sydd ag anghenion dysgu ychwanegol. Rhaid i'r cod fod yn hygyrch i deuluoedd ac adlewyrchu'n fanwl gywir eu disgwyliadau ar gyfer gweithiwyr proffesiynol sy'n gweithio gyda phlant. Dylai fod yn glir a chynnwys y gofynion gorfodol ac yn rhwydd i'w orfodi.

Sut bydd fy mhlentyn yn cael ei gefnogi mewn lleoliad Blynyddoedd Cynnar? 

Bydd gweithiwr allweddol eich plentyn yn gallu eich cyfeirio at Swyddog Arweiniol Anghenion Dysgu Ychwanegol y Blynyddoedd Cynnar (EY ALNLO) a all ddweud wrthych pa gymorth sydd ar gael ar hyn o bryd i'ch plentyn a thrafod gyda chi pa gymorth ychwanegol a allai fod ar gael i'ch plentyn.

Os oes gan blentyn weithiwr iechyd proffesiynol sy'n gweithio gyda nhw e.e. therapydd lleferydd ac iaith, bydd y gweithiwr proffesiynol yn parhau i weithio gyda'r plentyn ac yn cefnogi'r lleoliad gyda thargedau a strategaethau.

Mae cyfarfod pontio yn cael ei gynnal y tymor cyn i blentyn ddechrau ysgol newydd. Cynhelir cyfarfod pontio gyda'r ysgol a'r lleoliad blynyddoedd cynnar yn bresennol. Cynhelir cyfarfod pontio i sicrhau bod trafodaeth yn cael ei chynnal ynglŷn â sut y caiff eich plentyn ei gefnogi, ac i drosglwyddo unrhyw wybodaeth allweddol a fydd yn helpu'r ysgol newydd i gefnogi eich plentyn. Bydd unrhyw weithwyr proffesiynol sy'n cefnogi eich plentyn hefyd yn mynychu'r cyfarfod.

Cwestiynau a ofynnir yn aml

Gyda phwy y gallaf siarad os oes gennyf bryderon am fy mhlentyn?

Os credwch y gallai fod gan eich plentyn anghenion dysgu ychwanegol, gallwch siarad â gweithiwr allweddol neu arweinydd cylch chwarae eich plentyn yn ysgol neu feithrinfa eich plentyn. Gallwch hefyd godi eich pryderon gyda'ch meddyg teulu neu Ymwelydd Iechyd.

Sut bydd fy mhlentyn yn cael ei gefnogi mewn lleoliad Blynyddoedd Cynnar?

Bydd gweithiwr allweddol eich plentyn yn gallu eich cyfeirio at yr ADY cyn-ysgol a all ddweud wrthych pa gymorth sydd ar gael ar hyn o bryd i'ch plentyn a thrafod gyda chi pa gymorth ychwanegol a allai fod ar gael i'ch plentyn.

Beth yw ALNCO?

Bydd gan bob lleoliad cyn-ysgol Gydgysylltydd Anghenion Dysgu Ychwanegol, a elwir yn ADY. Maen nhw'n gwneud yn siŵr bod plant ag anghenion ychwanegol yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt.

Bydd yr ADY yn:

  • Cydlynu'r cymorth sydd ei angen ar blant o ddydd i ddydd
  • Trafod targedau unigol gyda'r rhieni.

Os oes gan fy mhlentyn weithiwr iechyd proffesiynol sy'n gweithio gyda nhw a fydd yn parhau i gefnogi fy mhlentyn, mae'n lleoliad?

Os oes gan blentyn weithiwr iechyd proffesiynol sy'n gweithio gyda nhw e.e. therapydd lleferydd ac iaith, bydd y gweithiwr proffesiynol yn parhau i weithio gyda'r plentyn ac yn cefnogi'r lleoliad gyda thargedau a strategaethau. 

Beth yw cyfarfod pontio?

Mae cyfarfod pontio yn cael ei gynnal y tymor cyn i blentyn ddechrau ysgol newydd. Cynhelir cyfarfod pontio gyda'r ysgol a'r lleoliad blynyddoedd cynnar yn bresennol. Cynhelir cyfarfod pontio i sicrhau bod trafodaeth yn cael ei chynnal ynglŷn â sut y caiff eich plentyn ei gefnogi, ac i drosglwyddo unrhyw wybodaeth allweddol a fydd yn helpu'r ysgol newydd i gefnogi eich plentyn. Bydd unrhyw weithwyr proffesiynol sy'n cefnogi eich plentyn hefyd yn mynychu'r cyfarfod. 

Beth yw panel y Blynyddoedd Cynnar?

Ym mhob achos lle ystyrir bod gan blentyn mewn lleoliad blynyddoedd cynnar Anghenion Dysgu Ychwanegol y gallai fod angen cymorth arnynt yn ogystal â'r hyn a ddarperir eisoes gan y lleoliad, gall y lleoliad wneud atgyfeiriad i banel blynyddoedd cynnar yr awdurdod lleol.
Bydd panel amlasiantaethol y Blynyddoedd Cynnar yn ystyried y dystiolaeth a gyflwynwyd gan y lleoliad mewn perthynas ag anghenion Dysgu Ychwanegol y plentyn, yr ymyrraeth a'r cymorth y bydd y plentyn eisoes wedi cael mynediad iddynt, lefel y cynnydd y gallai'r plentyn fod wedi'i wneud neu beidio ac, o ystyried barn y rhieni/gofalwyr a barn y plentyn lle y bo'n bosibl, bydd yn pennu'r camau priodol sydd eu hangen i ddiwallu anghenion y plentyn.

Beth yw proffil Un dudalen?

Mae Proffil Un Dudalen yn cipio'r holl wybodaeth bwysig am blentyn ar un ddalen o bapur o dan dri phennawd syml:

  • hyn y mae pobl yn ei edmygu amdanaf
  • beth sy'n bwysig i mi
  • y ffordd orau o'm cefnogi.

Caiff proffiliau un dudalen eu datblygu a'u diwygio gyda chyfranogiad gweithredol y plentyn neu'r person ifanc i sicrhau bod ei lais yn cael ei glywed.
Maent yn rhoi darlun cyflawn cadarnhaol o'u diddordebau ac yn amlinellu'r hyn sy'n bwysig i'r plentyn neu'r person ifanc ac i'r plentyn neu'r person ifanc.

Beth yw PCP?

Dylai dulliau sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn fod wrth wraidd popeth a wnawn gyda phlant a phobl ifanc ag Anghenion Dysgu Ychwanegol ac anableddau. Gall eu helpu i ddod yn fwy annibynnol a chyflawni eu nodau personol.

Mae cynllun sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn yn ymwneud â'r cyfan, gwrando ar farn a dymuniadau plentyn, helpu plentyn i feddwl am yr hyn sy'n bwysig iddynt hwy ac iddynt hwy. Meddwl am yr hyn sy'n gweithio a ddim yn gweithio, a chael y gorau gan bawb sy'n adnabod y plentyn. Er enghraifft, rhieni, lleoliad y Blynyddoedd Cynnar a gweithwyr proffesiynol eraill.

Mae'n gyfle i ddod â phawb sy'n cefnogi'r plentyn at ei gilydd a dathlu ei gyflawniadau yn ogystal â thrafod unrhyw bryderon sydd ganddynt am y dyfodol.

A all fy mhlentyn aros yn y Feithrinfa hyd yn oed os dylai fynychu ysgol?

Os ydych yn teimlo nad yw eich plentyn yn barod i ddechrau yn yr ysgol, gallwch ddewis i'ch plentyn barhau mewn lleoliad Addysg Gynnar nas cynhelir.

Mae gan bob plentyn yng Nghymru’r hawl i addysg cynnar ran-amser, rad ac am ddim mewn lleoliad blynyddoedd cynnar, a hynny o'r tymor sy'n dilyn ei ben-blwydd yn dair oed a chyn iddo ddechrau mewn ysgol yn llawn-amser.

Mae Cyngor Sir Benfro yn cytuno i ddarparu'r cyllid a ddaw i law gan Lywodraeth Cymru i gynnig o leiaf 10 awr o addysg ran-amser wedi'i hariannu i bob plentyn sy'n gymwys, a hynny mewn lleoliad cymeradwy yn ystod y tymor ysgol. Gall rhieni ddewis derbyn yr hyn sy'n ddyledus i'r plentyn naill ai mewn lleoliad a gynhelir neu mewn lleoliad nas cynhelir:

  • Lleoliad a gynhelir – dosbarth meithrin mewn ysgol sy'n cynnig 10 awr neu ragor yr wythnos o addysg gynnar wedi'i hariannu.
  • Lleoliad nas cynhelir – a allai fod yn feithrinfa ddydd breifat, grŵp chwarae neu Gylch Meithrin â statws cymeradwy sy'n cynnig 10 awr yr wythnos mewn addysg gynnar, a hynny am o leiaf dri diwrnod. Gellir cael mynediad at hyn mewn dau leoliad.

Am ragor o wybodaeth: Cynnig Gofal Plant Cymru

Pa gymorth sydd ar gael i mi fel rhiant?

Mae tîm Partneriaeth Rhieni yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau ymyrraeth gynnar ataliol i deuluoedd, gan gynnwys y gwasanaeth Partneriaeth Rhieni statudol.

Nod y tîm yw cael perthynas waith agos gyda'r holl weithwyr proffesiynol a lleoliadau yn yr ALl. Maent yn cwmpasu'r ystod oedran 0-25 oed.

Cynhwysiant Mae gweithwyr cymorth yn cynnig grwpiau Rhwydwaith Rhieni bob hanner tymor ym mhob rhanbarth i hwyluso cymorth cymheiriaid i gymheiriaid a rhannu gwybodaeth.

Maent hefyd yn cyflwyno gweithdai gan gynnwys Symud Ymlaen' ar gyfer cymorth ôl-ddiagnosis, a themâu gweithdy fel Pryder, SpLD a Synhwyraidd. 

Pa gymorth alla i ei gael mewn lleoliad?

Mae rhaglen hyfforddi helaeth ar gael ar gyfer pob lleoliad a gwarchodwr plant. Mae hyn yn caniatáu i ddarparwyr gofal plant uwchsgilio a pharhau â'u datblygiad proffesiynol. Gall lleoliadau Blynyddoedd Cynnar hefyd wneud atgyfeiriad i banel y Blynyddoedd Cynnar i gael cymorth pellach gan athro ymgynghorol neu ofyn am adnoddau. Cynhelir model TAPPAS 2 (Tîm o amgylch y rhiant. disgybl a lleoliad) bob tymor hefyd lle gall lleoliadau drafod plant yn ddienw. Mae TAPPAS yn darparu fforwm ar gyfer lleoliadau a gweithwyr proffesiynol nad ydynt yn cael eu cynnal yn y Blynyddoedd Cynnar i rannu arfer da, meysydd sy'n peri pryder ac i gynnig cymorth i'w gilydd ar yr un pryd.

 

 

ID: 7862, adolygwyd 04/07/2023

Gwasanaeth Cynghori: Saesneg fel Iaith Ychwanegol

Ein gwaith mewn ysgolion

Mae Gwasanaeth Cyflawniad Lleiafrifoedd Ethnig Sir Benfro yn cefnogi ysgolion gyda phob agwedd ar Saesneg fel iaith ychwanegol neu Gymraeg fel iaith ychwanegol ac yn darparu hyfforddiant, cymorth a gwasanaeth ymgynghori i sicrhau bod ysgolion yn cefnogi disgyblion ethnig lleiafrifol sydd â Saesneg neu Gymraeg fel iaith ychwanegol ac yn codi eu cyflawniad.

Nod y gwasanaeth yw sicrhau hyder ac arbenigedd mewn Saesneg fel iaith ychwanegol ar gyfer staff addysgu a chymorth i sicrhau bod disgyblion sydd â Saesneg fel iaith ychwanegol yn cyflawni'u targedau yn yr ysgol.
Mae gan Sir Benfro un cydlynydd a thîm o ddau gynorthwyydd sy'n gweithio gyda phlant, eu teuluoedd a staff mewn ysgolion, ynghyd ag asiantaethau allanol, i fonitro lles disgyblion, gan sicrhau bod y disgybl yn gwneud cynnydd yn unol â'i botensial.

Mae'r gwasanaeth yn darparu ymatebion cyflym i geisiadau am asesiadau a chymorth ar gyfer disgybl sydd newydd gyrraedd sydd â Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol. Mae lles disgyblion hefyd yn rhan o'r gwaith sy'n cael ei wneud mewn ysgolion.

Mae'r tîm yn gosod targedau iaith ochr yn ochr â staff mewn ysgolion ac yn gweithio'n agos gydag ysgolion i olrhain cynnydd disgyblion a sicrhau bod disgyblion ethnig lleiafrifol sydd wedi’u nodi fel tanberfformio'n cael eu cefnogi cymaint â phosibl. Mae staff Gwasanaeth Cyflawni Lleiafrifoedd Ethnig hefyd yn cynghori ar gonsesiynau arholiadau, disgyblion sydd â gwaith paratoi ar gyfer arholiadau yn iaith yr aelwyd, defnydd cymdeithasol o iaith, mentora, a chymorth iaith neu gymorth academaidd, yn enwedig cyn arholiadau.

Yn ogystal, mae'r gwasanaeth yn darparu cyfieithiadau o lythyrau neu wybodaeth sy'n ymwneud â'r ysgol ar gyfer disgyblion a rhieni ac yn cynghori ar Wasanaeth Cyfieithu a Chyfieithu ar y Pryd Cymru ac yn darparu cyfieithu ar y pryd trwyddo.

Beth yw Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol?

Mae disgyblion sydd â Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol yn ddisgyblion sy'n siarad iaith arall heblaw am y Saesneg neu'r Gymraeg fel eu hiaith gyntaf.
Mae disgybl yn ddisgybl sydd â Saesneg neu Gymraeg fel iaith ychwanegol oherwydd y cafodd ei eni mewn gwlad wahanol neu oherwydd bod ei rieni yn siarad iaith wahanol gartref. Felly, mae'r Saesneg neu'r Gymraeg yn dod ei ail (trydedd, pedwaredd, pumed neu chweched) iaith. Mae'n iaith ychwanegol.

Os yw disgybl yn ddwyieithog (yn siarad dwy iaith) neu amlieithog (yn siarad nifer o ieithoedd), mae hyn fel arfer yn cael effaith gadarnhaol iawn ar ei berfformiad yn yr ysgol.
Po fwyaf o ieithoedd y siaredir, y mwyaf o lwybrau a chysylltiadau sydd rhwng ieithoedd yn yr ymennydd.

Gartref

Gartref, dylai plant neu bobl ifanc gael eu hannog i ddefnyddio iaith eu haelwyd gan mai hon yw eu mamiaith a’u hiaith feddwl ac mae'n bwysig eu bod yn parhau i ddatblygu hon gyda'u teulu.

Yn yr ysgol

Cefnogir disgyblion sy'n newydd i'r Saesneg/Cymraeg neu yn y camau cynnar o ddysgu'r iaith gan amrywiaeth o strategaethau mewn dosbarthiadau prif ffrwd.

Gallai'r rhain gynnwys y canlynol:

  • Cyfaill neu gyfeillion/ffrindiau i'w cefnogi'n gymdeithasol.
  • Partneriaid siarad yn y dosbarth i helpu gydag iaith a chyfathrebu.
  • Cyfleoedd i ddatblygu eu hiaith yn y dosbarth trwy chwarae gemau iaith a gwrando ar eraill yn siarad Saesneg.
  • Defnyddio fframiau siarad ac ymarfer iaith neu eirfa newydd.
  • Dysgu geiriau newydd ymlaen llaw.
  • Defnyddio geiriaduron, geiriaduron electronig a dyfeisiau iPad gydag offer cyfieithu i gefnogi cyfieithu a chynnig delweddau gweladwy o eirfa allweddol a addysgir.
  • Cael eu paru â phlant eraill sy'n siarad yr un iaith lle bo hynny'n bosibl ar gyfer gwaith.
  • Llyfrau ac e-lyfrau dwy iaith.
  • Partneriaid darllen i helpu gyda darllen a gweithgareddau darllen a deall.

Siarad/gwrando

Bydd y rhan fwyaf o blant yn dechrau dysgu Saesneg trwy wrando ar batrymau iaith a thrwy gopïo a dechrau deall cyfarwyddiadau a chyfarchion. Byddant yn dysgu geiriau ac ymadroddion bob dydd megis ‘helô’, ‘hwyl fawr’, ‘diolch’, ‘os gwelwch yn dda’, ‘eisteddwch’, ‘sefwch’, ‘byrbryd’, ‘cinio’, ‘diod’, ‘dŵr’, ‘toiled’ ac ati.

Bydd hyn yn cynyddu i ddeall a defnyddio ymadroddion a brawddegau hirach dros amser.

Efallai y bydd amserlen weladwy neu ffan gyfathrebu yn cael ei rhoi i blant i ddechrau.

Bydd disgyblion sydd â Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol yn dysgu iaith gymdeithasol yn gyntaf trwy gyfathrebu â'u cyd-ddisgyblion a staff yn yr ysgol. Yn araf, byddant yn dechrau deall yr iaith academaidd sydd ei hangen arnynt yn yr ystafell ddosbarth, a dysgu sut i'w defnyddio.

Iaith gymdeithasol

Mae plant yn dysgu iaith gymdeithasol sylfaenol yn gyntaf. Dyma'u sgiliau cyfathrebu rhyngbersonol sylfaenol a gellir cymryd tua dwy flynedd i’w dysgu. E.e. Bore da, sut wyt ti heddiw? Fy enw i yw …, Rwy'n cael brechdanau heddiw, Nid wyf yn deall, Allech chi ddangos y ffordd imi os gwelwch yn dda? Gaf i fynd i'r toiled os gwelwch yn dda? ac ati.

Iaith academaidd

Mae'n cymryd mwy o amser i ddysgu'r iaith academaidd sydd ei hangen yn yr ystafell ddosbarth. Mae'n cymryd mwy o amser i ddisgyblion sydd â Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol ddal i fyny gyda'u cyfoedion sy'n unieithog yn bennaf (cyd-ddisgyblion sy'n siarad un iaith). Gall gymryd rhwng saith mlynedd a deng mlynedd i ddysgu'r cyfan sydd angen iddynt ei wybod.

Efallai y bydd angen addysgu hyn yn benodol trwy greu rhestrau neu weithgareddau geirfa allweddol i helpu i addysgu'r pwnc neu'r iaith sy'n benodol i'r pwnc sy'n ofynnol yn y dosbarth.
Efallai y bydd plant yn creu eu geiriaduron eu hunain er mwyn iddynt allu ymarfer gartref. Efallai y bydd angen partneriaid darllen arnynt i'w helpu i ddeall yr ystyr y tu ôl i'r geiriau y maent yn eu darllen mewn llyfr

Pa mor hir fydd yn ei gymryd i'm plentyn ddysgu Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol?

Bydd y gyfradd y mae plant yn dysgu Saesneg neu Gymraeg fel iaith newydd yn amrywio ac mae’n dibynnu ar bethau gwahanol, gan gynnwys:

  • Addysg flaenorol
  • Y gallu i gyfathrebu yn yr iaith gyntaf neu iaith yr aelwyd
  • Cymorth teuluol
  • Gallu gwybyddol
  • Llythrennedd blaenorol yn yr iaith gyntaf
  • Oedran ar amser dechrau dysgu'r ail iaith

Sut fydd ysgol fy mhlentyn yn helpu?

Bydd ysgolion yn helpu eich plant trwy sicrhau'r canlynol:

  • Bod yr ysgol yn amgylchedd diogel a chroesawgar
  • Bod yr holl ddisgyblion yn teimlo eu bod wedi'u cynnwys
  • Annog ieithoedd yr aelwyd a siaredir yn yr ysgol a gartref
  • Staff yn siarad yn glir ac ar gyflymder arferol
  • Staff yn osgoi idiomau ac ymadroddion llafar sy'n gallu bod yn ddryslyd mewn ail iaith neu yn ystod y camau cynnar o gaffael iaith
  • Gwneud dysgu'n hwyliog, gweladwy ac amlsynnwyr, yn enwedig pan fydd y plentyn yn newydd i'r Saesneg
  • Atgyfnerthu iaith – ailadrodd a modelu iaith, ar lafar ac yn ysgrifenedig
  • Cynllunio gweithgareddau dysgu cydweithredol, lle mae plant yn dysgu oddi wrth ei gilydd, a modelau Saesneg da
  • Dulliau dysgu cyfunol lle bo angen, gyda rhai rhaglenni dysgu ar-lein ac yn yr ystafell dosbarth
  • Trwy geisio cyngor a chymorth os oes angen gan y Gwasanaeth Cyflawniad Lleiafrifoedd Ethnig a gwasanaethau cynhwysiant eraill os oes gan y plentyn anghenion dysgu ychwanegol neu fod angen darpariaeth dysgu ychwanegol arno

Beth am os oes gen i bryder am fy mhlentyn sydd â Saesneg/Cymraeg fel iaith ychwanegol?

Dylai rhieni a gofalwyr siarad ag ysgol eu plentyn i ddechrau os oes ganddynt unrhyw gwestiynau am eu plentyn yn dysgu Saesneg neu Gymraeg fel iaith ychwanegol.
Os nad yw rhieni'n teimlo bod hyn wedi datrys y pryder, gallant siarad â'r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY).

Gall rhieni hefyd atgyfeirio eu hunain neu ofyn i gael eu hatgyfeirio i’r Bartneriaeth Rhieni, a fydd yn helpu i ddatrys problemau rhwng yr ysgol a'r cartref.

Sut y gall ysgol fy mhlentyn gael mynediad at gymorth pellach ar gyfer fy mhlentyn?

Ar y cyfan, bydd ysgolion a lleoliadau Blynyddoedd Cynnar yn gyfarwydd â sut i gefnogi disgyblion sydd â Saesneg fel iaith ychwanegol. Gallai ysgolion gysylltu â'r Gwasanaeth Cyflawniad Lleiafrifoedd Ethnig am gyngor, asesiad a chymorth neu hyfforddiant pellach os nad yw'r disgybl yn gwneud y cynnydd disgwyliedig a bod pryderon.

Nod y Gwasanaeth Cyflawniad Lleiafrifoedd Ethnig yw helpu staff mewn lleoliadau Blynyddoedd Cynnar ac ysgolion i wneud y cwricwlwm yn fwy hygyrch i ddisgyblion sydd â Saesneg neu Gymraeg fel iaith ychwanegol er mwyn helpu gwella eu canlyniadau a'u profiadau. Bydd hefyd yn cynghori colegau a lleoliadau chweched dosbarth lle bydd angen at ddibenion pontio

Am ragor o wybodaeth, cysylltwch â Chydlynydd ADY Ysgolion Sir Benfro.

ID: 7836, adolygwyd 12/02/2024

Dyslecsia

Beth yw dyslecsia?

'Mae dyslecsia yn anhawster dysgu sy'n effeithio'n bennaf ar y sgiliau sy'n gysylltiedig â darllen a sillafu geiriau cywir a rhugl. Nodweddion nodweddiadol dyslecsia yw anawsterau o ran ymwybyddiaeth ffonolegol, cof llafar a chyflymder prosesu geiriol. Mae dyslecsia'n digwydd ar draws yr ystod o alluoedd deallusol. Mae'n well meddwl amdano fel continwwm, nid categori penodol, ac nid oes unrhyw bwyntiau terfyn clir. Gellir gweld anawsterau sy'n digwydd mewn agweddau ar iaith, cydlynu moduron, cyfrifo meddyliol, canolbwyntio a threfniadaeth bersonol, ond nid yw'r rhain, ar eu ion eu hunain, yn farciwyr dyslecsia. Gellir cael syniad da o ddifrifoldeb a dyfalbarhad anawsterau dyslecsia drwy archwilio sut mae'r unigolyn yn ymateb neu wedi ymateb i ymyriad sydd wedi'i seilio'n dda' (Adroddiad Rose 2009).

Sut mae dyslecsia yn effeithio ar ddysgu

Mae dyslecsia yn derm sy’n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio disgyblion sydd fel arfer yn cael anhawster darllen, ysgrifennu a/neu sillafu. Mae’n ddefnyddiol edrych ar ddyslecsia fel gwahaniaeth dysgu yn hytrach nag anhawster dysgu.

Yn aml maent yn ddysgwyr gweledol ac yn dysgu drwy brofiad felly mae dysgu trwy wrando a darllen testunau hir yn anodd iawn.

Yr hyn sy’n allweddol i gynnydd yw sicrhau bod deunyddiau dysgu yn cael eu cyflwyno mewn ffordd amlsynhwyraidd sy’n defnyddio pob un o’r synhwyrau. Mae’n arbennig o bwysig defnyddio deunyddiau gweledol ac ymarferol a gwaith llaw. Fel hyn, bydd dysgwyr yn gallu defnyddio eu galluoedd ac mae hyn yn bwysig os ydyn nhw’n mynd i allu datblygu strategaethau annibynnol a llwyddiannus.

Gall fod gan blant â dyslecsia anawsterau eraill yn ogystal ag anawsterau llythrennedd. Gallai fod ganddynt anawsterau gyda chyflymder prosesu gwybodaeth, cof, a threfnu gwybodaeth. Gallant hefyd gael anawsterau gyda strwythuro a threfnu gwaith ysgrifenedig.

Yn aml efallai na fyddant yn arddangos eu gwir allu mewn profion ysgrifenedig ac os cânt gyfle i wneud rhywfaint ohono mewn ffordd wahanol ee ar lafar, gallant gyflawni canlyniadau gwell.

Y Dull Adnabod ac Ymyrryd yn Gynnar yn Sir Benfro

Mae hyn yn cynnwys proses sgrinio a rhaglen ymyrraeth sy’n galluogi ysgolion i nodi anawsterau a thargedu cymorth i blant yn y cyfnod cyn llythrennedd.

Bydd y plant hynny y nodwyd bod ganddynt anawsterau yn gwneud gweithgareddau ymyrraeth meithrin a chyfathrebu i sgrinio eu cyfathrebu, gan weithio ar y cyd â’r gwasanaeth Therapi Iaith a Lleferydd.

Yn y cyfnod sylfaen, mae offeryn sgrinio DEST2 (prawf sgrinio cynnar ar gyfer dyslecsia 2) yn nodi plant a allai fod yn debygol o gael anhawster caffael llythrennedd, gan nodi gwendidau mewn meysydd penodol.

Yna mae’r rhaglen ymyrraeth Llythrennedd Ymarferol yn darparu gweithgareddau strwythuredig sydd wedi’u hymgorffori yn addysgeg y cyfnod sylfaen – gall fod yn rhan o ddarpariaeth barhaus yn ogystal â chymorth wedi’i dargedu’n fwy penodol.

Dyslecsia: rhai pwyntiau pwysig

  • Gellir ystyried dyslecsia ar gontinwwm, o’r ysgafn i’r difrifol.
  • Mae’n bwysig adnabod a chydnabod cryfderau plant sydd â dyslecsia a cheisio ymgorffori’r cryfderau hyn yn eu rhaglen addysgu.
  • Gall maint ac effaith y dyslecsia ar y plentyn amrywio yn ôl natur y dasg a natur y cyd-destun dysgu.Mae’n bwysig ei adnabod yn gynnar er mwyn ymyrryd yn effeithiol.
  • Mae ymyrraeth gynnar yn bwysig ar gyfer ymyrraeth effeithiol.
  • Gall plant sydd â dyslecsia arddangos gwahanol nodweddion ac felly dylid ymdrîn â’u hanghenion yn unigol.
  • Er bod y prif anawsterau sy’n gysylltiedig â dyslecsia yn gysylltiedig â llythrennedd (darllen, ysgrifennu a sillafu), gall plant sydd â dyslecsia hefyd fod ag anawsterau eraill o ran cof, cydsymudedd a threfnu.
  • Gall gwybodaeth am sut y mae plant yn dysgu, a sut mae gwneud dysgu’n fwy effeithiol drwy, er enghraifft, sgiliau astudio, fod yn fuddiol dros ben ar gyfer plant sydd â dyslecsia.
  • Mae’n bwysig hefyd ystyried y cwricwlwm, gwahaniaethu a dulliau dysgu am fod y rhain yn gallu helpu plant sydd â dyslecsia i ddeall y dasg yn gliriach a dysgu’n fwy effeithiol.
  • Gellir lleihau effaith dyslecsia drwy ymyriad addysgu effeithiol ac addasu tasgau, drwy wahaniaethu’r cwricwlwm ac addasiadau yn y gweithle.
  • Gall y sawl sydd â dyslecsia fod â llawer o gryfderau, a gall ddefnyddio’r cryfderau hyn i wneud iawn am ei anawsterau.
  • Mae’n bwysig sylweddoli bod angen rhoi hwb i hunan-barch plant sydd â dyslecsia am ei bod yn rhy hawdd iddynt ddigalonni a cholli diddordeb mewn dysgu.   

Dyslecsia yn y cartref

Arwyddion dyslecsia

  • Sgiliau gwrando gwael – ymddangos fel nad yw’n clywed ceisiadau geiriol 
  • Ystafell wely anniben 
  • Bag ysgol anhrefnus      
  • Blinedig 
  • Ddim yn siŵr beth sy’n rhaid ei wneud fel gwaith cartref 
  • Plant iau – cael trafferth gwisgo (heb wybod beth i’w wneud yn gyntaf) 

Sut i helpu eich plentyn

  • Siart dasgau/rhestr ‘pethau i’w gwneud’ ar y wal 
  • Pacio bag ysgol y noson cynt   
  • Annog y plentyn i roi pethau’n ôl yn eu lle er mwyn osgoi ‘colli’ pethau e.e. dillad ymarfer corff 
  • Amser gwely rheolaidd / rheol diffodd golau 
  • Plant iau – gosod dillad allan y ffordd iawn ac yn drefn gywir ar gyfer eu gwisgo – i helpu gyda dilyniannu 
  • Plant hŷn – edrych ar y dyddiadur gwaith cartref bob dydd 
  • Dylai’r cartref fod yn lle y gall eich plentyn ymlacio. Peidiwch â gadael i amser gwaith cartref achosi straen – rhowch eich hun yn ei sefyllfa a cheisiwch fod mor amyneddgar â phosibl.              
  • Peidiwch chi â phryderu – bydd eich plentyn yn sylwi ar hyn 
  • Siaradwch â’r athro dosbarth neu’r Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) os ydych yn teimlo bod eich plentyn yn cael trafferth yn y dosbarth neu gyda’i waith cartref 
  • Rhowch ddigonedd o ganmoliaeth bob amser a dweud wrth eich plentyn mor galed mae’n gweithio 
  • Manteisiwch gryfderau eich plentyn wrth ddysgu e.e. os yw’n well ganddo edrych ar luniau, defnyddiwch y cyfrifiadur neu DVDs ar gyfer dysgu – os yw’n hoff o wrando, defnyddiwch lyfrau sain            
  • Mae’n bwysig iawn magu hunan-barch a datblygu hyder – defnyddiwch gryfderau eich plentyn a’i annog mewn gweithgareddau y mae’n eu mwynhau neu’n eu gwneud yn dda (e.e. chwaraeon, celf, cerddoriaeth, marchogaeth, nofio ac ati.) 

Gall dyslecsia effeithio ar feysydd eraill

  • Prosesu ffonolegol – y gallu i adnabod a dweud seiniau unigol mewn geiriau. Efallai y bydd yn cymysgu seiniau mewn geiriau e.e. yn dweud ‘ygsol’ am ysgol neu ‘basgeti’ am sbageti         
  • Dilyniannu – gwybod ym mha drefn i wneud pethau. Efallai bod eich plentyn yn drysu rhwng misoedd y flwyddyn, dyddiau’r wythnos neu’n cael anhawster gyda heddiw, yfory, ddoe     
  • Cof gweithredol – gallu ‘dal gafael’ ar wybodaeth e.e. wrth wneud mathemateg pen           
  • Y gallu i enwi eitemau cyfarwydd yn gyflym e.e. rhifau, llythrennau, gwrthrychau – efallai’n cael anawsterau’n canfod geiriau neu’n cymysgu geiriau e.e. dweud ffenestr am ddrws   
  • Cyflymder prosesu (eu cyflymder gweithio/meddwl) 

Plentyn dyslecsig yn yr ysgol

  • Anghofus, anhrefnus, yn drysu amseroedd a dyddiadau 
  • Talu sylw – yn ymddangos fel nad yw’n gwrando / ei fod yn breuddwydio 
  • Anhawster dilyn cyfarwyddiadau, copïo o’r bwrdd gwyn          
  • Defnyddio strategaethau ‘osgoi gwaith’
  • Blinder, oherwydd bod angen cymaint o ganolbwyntio ac ymdrech yn yr ysgol 
  • Diffyg hunan-barch – efallai’n nad yw cystal â’i ffrindiau am wneud gwaith ysgol 
  • Llawysgrifen anniben 
  • Yn cofio rhywbeth un diwrnod, ond wedi’i anghofio’r diwrnod wedyn! 

Gwneud darllen yn beth cadarnhaol

  • Byddwch yn esiampl cadarnhaol 
  • Darllenwch i’ch plentyn – yna trafodwch y stori a’r cymeriadau  
  • Rhannwch y darllen – darllenwch y geiriau anodd gyda’ch gilydd               
  • Ymaelodwch â llyfrgell – benthycwch ddewis da o lyfrau amrywiol am bynciau sydd o ddiddordeb i’ch plentyn               
  • Defnyddiwch lyfrau sain pan fyddwch allan e.e. yn y car 
  • Chwaraewch gemau geiriau e.e. cyfateb parau, gemau cof a gweithgareddau dilyniannu (e.e. wrth goginio swper, paratoi i fynd i’r gwely, “Beth sydd angen i ni ei wneud gyntaf?”, “Beth sy’n dod nesaf?”) 

Sut mae dyslecsia’n effeithio ar waith ysgol

  • Cael trafferth ‘cychwyn arni’ (trefnu meddyliau a syniadau)        
  • Cael trafferth dehongli ysgrifen neu symbolau mathemateg 
  • Cael trafferth cofio gwybodaeth             
  • Oedi wrth gyflawni tasgau neu gynhyrchu gwybodaeth (gall effeithio ar gyflymder llawysgrifen, siarad) 
  • Mae plant sydd ag anawsterau dysgu penodol yn prosesu gwybodaeth yn wahanol – mae’n ymwneud â’r ffordd mae’r ymennydd yn gweithio. Nid yw’r gwahaniaethau hyn yn gysylltiedig â deallusrwydd 
  • Anhawster cymryd gwybodaeth i mewn yn iawn (yn ysgrifenedig neu’n eiriol) 
  • Prosesu gwybodaeth – oedi rhwng clywed rhywbeth a’i ddeall neu ymateb iddo                    
  • Gall gymryd yn hirach i blentyn sydd ag anawsterau dysgu penodol feddwl am ateb i gwestiwn ond, yn aml, os caiff yr amser, gall roi ateb da iawn         

Dyslecsia - cryfderau

  • Yn aml yn feddylwyr creadigol a gwreiddiol iawn 
  • Meddwl yn gyfannol – gallu gweld y darlun mwy, gallu deall yn iawn sut mae pethau’n gweithio 
  • Yn wych am ddatrys problemau – am eu bod yn gorfod meddwl am ffyrdd o ddatrys yr anawsterau sydd ganddynt 
  • Galluoedd creadigol e.e. celf, cerddoriaeth, dylunio 
  • Yn aml yn dda gyda thechnoleg newydd – felly gwnewch yn fawr o hyn! 

Cymorth gydag ysgrifennu

Plant ifanc - gwnewch ysgrifennu’n hwyl ac yn amlsynhwyraidd! 

  • Hambwrdd tywod, bwrdd sialc, creonau trwchus neu fwrdd gwyn a phennau marcio 
  • Gwnewch lythrennau a geiriau toes 
  • Gwnewch weithgareddau sy’n defnyddio sgiliau echddygol manwl e.e. edafu gleiniau, byrddau peg, torri a gludo ac ati.       

Helpu plant hŷn – gall hyn fod yn amlsynhwyraidd hefyd!

  • Helpwch eich plentyn i roi syniadau ar bapur
  • Pwyntiau bwled – gallant adeiladu ar y rhain i’w gwneud yn frawddegau a pharagraffau
  • Llinell amser – i helpu i roi syniadau yn y drefn gywir
  • Ysgrifennu syniadau ar bapurau Post-it – gwych ar gyfer dysgwyr ‘ymarferol’ a gellir eu ‘symud o gwmpas’ i drefnu syniadau
  • Recordio syniadau ar lafar ac wedyn eu hysgrifennu neu eu teipio
  • Defnyddio technoleg gynorthwyol ee ‘darllen yn uchel’ neu ap arddweud
  • Mae mapiau meddwl yn ffordd wych o gynhyrchu syniadau a threfnu gwybodaeth mewn ffordd weledol yna, gellir defnyddio’r rhain i drefnu a strwythuro gwaith ysgrifennu a threfnu aseiniadau neu brosiectau.

Adnoddau dyslecsia i rieni/gofalwyr

Cwestiynau Cyffredin Dyslecsia

Rwy’n credu nad yw fy mhlentyn yn gwneud digon o gynnydd gyda darllen ac ysgrifennu yn yr ysgol - beth ddylwn i wneud?

Ceisiwch beidio â dangos i’ch plentyn eich bod yn pryderu ynghylch hyn; bydd yn siŵr o ddeall. Trefnwch i drafod eich pryderon naill ai gydag athro neu athrawes dosbarth eich plentyn, neu gyda’r Cydgysylltydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY). Dylai’r CADY allu dweud wrthych yn union sut mae eich plentyn yn gyrru ymlaen. Os ydych yn teimlo bod llyfr darllen neu restr sillafu eich plentyn yn rhy anodd, gallwch siarad ag athro neu athrawes y dosbarth ynghylch rhoi gwaith cartref gwahanol i’ch plentyn. 

Rwy’n credu y gallai fy mhlentyn fod yn ddyslecsig. Oes raid i mi dalu i’m plentyn gael diagnosis ffurfiol o ddyslecsia er mwyn cael cymorth yn yr ysgol?

Nac oes. Mae dulliau ar gael i ysgolion ar gyfer sgrinio dyslecsia a Gwahaniaethau Dysgu Penodol (ADP) eraill, er mwyn i ysgolion allu nodi plant a allai fod angen cymorth ychwanegol a rhoi cymorth mor fuan ag y bo modd. Mae mwyafrif ysgolion Sir Benfro’n cymryd rhan yn y Rhaglen Canfod ac Ymyriad Cynnar, sy’n golygu sgrinio plant mewn darpariaeth Feithrin yn Sir Benfro am anawsterau iaith a lleferydd neu gyfathrebu cymdeithasol. Caiff ymyriad ei drefnu ar gyfer y plant hynny sy’n dangos anawsterau, ar ffurf y rhaglen Gweithgareddau Cyfathrebu Ymarferol.

Caiff plant yn y Cyfnod Sylfaen yn Sir Benfro eu sgrinio i ddechrau am arwyddion dyslecsia yn y cyfnod cyn llythrennedd gyda’r Prawf Sgrinio Dyslecsia Cynnar (PSDC). Bydd plant sydd ‘mewn perygl’ o ddyslecsia’n cymryd rhan yn y rhaglen Ymyriad Llythrennedd Ymarferol ac yna’n cael eu hailbrofi’n rheolaidd er mwyn cadw golwg ar eu cynnydd.

Yna dylai plant y nodwyd bod ganddynt anawsterau dyslecsig gael ymyriad neu gymorth yn ôl maint eu hangen. Er enghraifft, gallai’r cymorth hwn fod ar ffurf rhaglen ymyrryd ar sillafu neu ddarllen, strategaethau ystyriol o ddyslecsia yn yr ystafell ddosbarth, dulliau asesu gwahanol, gwahaniaethu gwaith ar sail gallu, neu ddefnyddio technoleg gynorthwyol yn yr ystafell ddosbarth.

Rwy’n ansicr a yw fy mhlentyn yn cael unrhyw gymorth yn yr ysgol – sut allaf i gael gwybod?

Os ydych yn ansicr pa gymorth sydd ar gyfer eich plentyn, dylech ofyn am gael siarad â Chydgysylltydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) yr ysgol, a ddylai allu rhoi’r wybodaeth hon i chi, yn ogystal ag ateb unrhyw gwestiynau sydd gennych ynghylch cynnydd eich plentyn. Fe allai cymorth i’ch plentyn fod ar wahanol ffurfiau fel: gweithgareddau gwahanol strategaethau ystyriol o ddyslecsia yn yr ystafell ddosbarth, ymyriad grwpiau bach / gweithgareddau fesul dau, rhaglenni llythrennedd neu rifedd, defnyddio TG, neu oddefiadau mewn arholiadau a phrofion. 

Os oes gan fy mhlentyn anawsterau dyslecsig, a fydd hyn yn golygu defnyddio troshaenau lliw neu sbectol liw i ddarllen?

Na, dim o reidrwydd. Mae tystiolaeth yn dangos bod anawsterau gweld i’w cael ar draws pob math o alluoedd darllen ac, wrth gwrs, yn enwedig yn y rhai gyda’r galluoedd darllen gwanaf. Os yw eich plentyn yn cael unrhyw anhawster gyda geiriau’n ‘symud’ ar y dudalen wrth ddarllen, yn cael anhawster darllen print du ar bapur gwyn, neu’n cael anhawster dilyn wrth ddarllen (colli lle neu neidio llinellau), mae’n ddoeth trefnu i weld Optometrydd, sy’n gallu dehongli anawsterau gweld. Cael asesiad iechyd llygaid gan weithiwr proffesiynol cymwysedig yw’r flaenoriaeth gyntaf os yw rhywun yn cael unrhyw anesmwythder a/neu aflonyddwch gyda’r golwg.

Fe all Optometrydd wneud prawf llawn i weld natur y broblem a phenderfynu a yw’n berthnasol i un o’r canlynol: synnwyr / amgyffred gweledol (aflonyddwch neu anesmwythder gyda’r golwg); plygiant (yn achosi blino llygaid, craffu, golwg aneglur); neu anhawster symud y llygaid cysylltiedig â sut mae cyhyrau’r llygaid yn cydweithio (a allai achosi cymylu, geiriau’n ‘symud’, neu anawsterau dilyn).

Caiff llawer o symptomau a gafodd yr enw ‘straen ar y golwg’ eu hachosi’n aml gan broblemau plygiannol neu symud y llygaid mewn gwirionedd.

  • Mae gan bobl sydd â dyslecsia yr un siawns o gael anawsterau gweledol â'r rhai heb ddyslecsia
  • Anhawster dysgu iaith a llythrennedd yw dyslecsia, nid anhawster gyda golwg
  • Nid yw problemau golwg yn achosi dyslecsia, ond gallant fod yn bresennol hefyd

Sut allaf i sicrhau bod holl athrawon fy mhlentyn yn ymwybodol o anghenion dysgu fy mhlentyn?

Holwch Gydgysylltydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) yr ysgol ynghylch ysgrifennu Proffil Disgybl ar gyfer eich plentyn, a fydd yn rhoi gwybodaeth i’r athrawon am gryfderau ac anawsterau eich plentyn a sut mae’n dysgu orau. Fe all hyn fod yn arbennig o bwysig yn yr ysgol uwchradd, lle bydd gan eich plentyn amryw wahanol athrawon.

A oes angen i'm plentyn gael diagnosis ffurfiol o ddyslecsia er mwyn cael cymorth yn ei arholiadau?

Nac oes. Os yw’r ysgol wedi nodi bod gan eich plentyn unrhyw anghenion ychwanegol, yna bydd Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) yr ysgol yn trefnu i’ch plentyn gael ei asesu ar gyfer trefniadau mynediad arholiadau gan aseswr sydd wedi’i gymeradwyo gan bennaeth yr ysgol. Rhaid i unrhyw drefniadau mynediad arholiad a roddir ar waith ar gyfer eich plentyn adlewyrchu ei ffordd arferol o weithio yn yr ysgol, e.e. os oes angen amser ychwanegol ar eich plentyn, neu liniadur, darllenydd neu anogwr, er enghraifft. Os oes gennych bryderon ynglŷn â hyn, cysylltwch â CADY eich ysgol a threfnu cyfarfod.

ID: 7809, adolygwyd 18/09/2024